هزینه‌های رویکرد ترکیه در شمال سوریه-گفت‌وگو با دکتر افشار سلیمانی
سفیر پیشین ایران در جمهوری آذربایجان و کارشناس ترکیه
مرکز بین المللی مطالعات صلح –IPSC
دامنه تحولات در ادلب سوریه و خطر درگیری بیشتر ترکیه با روسیه و همچنین دولت سوریه در روزهای گذشته ابعاد نوینی به خود گرفته است. برای بررسی بیشتر این امر گفتگویی داشته ایم:
واژگان کلیدی: ادلب، سیاسی، امنیتی ، اقتصادی ،ترکیه ،سوریه ، افشار سلیمانی ، روسیه
مرکز بین المللی مطالعات صلح: علل رویکرد ترکیه در افزایش درگیری‌های نظامی در ادلب و شمال سوریه چیست؟
آنچه به خوبی مشخص بوده، اقدامات ترکیه در پرونده ادلب است که ریشه در خصومت این کشور با دمشق از سالیان گذشته دارد. در برهه‌ای شاهد بودیم که آنکارا صراحتاً به دنبال ساقط کردن بشار اسد بود اما در مقطعی دیگر زمانی که با ایران و روسیه بر سر میز نشست و منافعش تامین شد از این سناریو عقب‌نشینی کرد. ترکیه و روسیه در نشست‌های سوچی و آ‌ستانه بر سر تحولات ادلب توافق کردند اما آنکارا نتوانست آنها را عملی کند؛ حتی دیدار دوجانبه اردوغان و روحانی در تهران هم بی‌نتیجه به پایان رسید و در اینجاست که ترکیه به صورت انفرادی وارد پرونده ادلب شده است.
وضعیت فعلی در سوریه نشان می‌دهد که آنکارا یک بازی سیاسی جدید را از چند ماه پیش کلید زد، اما واقعیت این است که ورود این کشور به عرصه سوریه از روز اول اشتباه بود و حالا هم ترکیه در حال ادامه دادن به همین اشتباه است. اردوغان بدون تردید در حال هزینه دادن است و هزینه تصمیمی را می‌دهد که نباید آن را از بدو ورود به سوریه عملیاتی می‌کرد. در این مقطع صراحتاً می‌بینیم که آنکارا اصرار بر شلوغ کردن اوضاع سوریه دارد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آیا ترکیه از دامنه روابط خود با روسیه به شدت می کاهد یا با مسکو درگیر میشود؟
بسیاری بر این عقیده‌اند که شراکت روسیه و ترکیه در اینجا و با توجه به تحولات اخیر به پایان میرسد و آنکارا به سمت غرب چرخش می‌کند که به نظرم تا حدودی درست است.من از سال‌ها پیش و زمانی که ترکیه وارد عرصه سوریه شد، گفته بودم که اتحاد ترکیه و روسیه در سوریه اساساً استراتژیک نیست و به نظرم این همکاری جنبه تاکتیکی دارد. زمانی که جنگنده سوخوی روسیه توسط ترکیه مورد هدف قرار گرفت بسیاری بر این عقیده بودند که روابط میان مسکو و آنکارا به پایان خواهد رسید اما کمی بعد شاهد بودیم که ترکیه به روسیه نزدیک شد و همه چیز به روال سابق برگشت. به همین جهت معتقدم ترکیه روابطش با روسیه را تاکتیکی جلو می‌برد و از همین جا باید توجه کنیم که آنکارا عضو ناتو است و به هیچ وجه آمریکا را رها نمی‌کند به همین جهت معتقد نیستم که ترکیه روسیه را تا ابد در کنار خود نگه می‌دارد. در این بین ممکن است عده‌ای بحث خرید اس ۴۰۰ یا افتتاح خط لوله گاز تُرک استریم را دلیلی بر ادامه همکاری‌های مسکو و آنکارا اعلام کنند اما باید توجه داشت که در معادلات سیاسی بحث انرژی یا خرید تسلیحات یک موضوع کاملاً عادی است و این مولفه‌ها باعث جدا شدن ترکیه از غرب و آمریکا نخواهد شد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: هزینه‌های سیاسی، امنیتی و اقتصادی کنونی ترکیه در سوریه چیست؟
به نظرم این موضوع هزینه‌های سیاسی، امنیتی و اقتصادی زیادی برای آنها خواهد داشت. فراموش نکنیم که لشگرکشی ترکیه به سوریه هزینه‌هایی را خواهد داشت و با توجه به وضعیت اقتصادی این کشور می‌تواند در داخل مسائل و مشکلات اقتصادی را تشدید کند که این به نفع اردوغان نیست. به نظرم این موضوع هزینه‌های سیاسی، امنیتی و اقتصادی زیادی برای آنها خواهد داشت. فراموش نکنیم که لشگرکشی ترکیه به سوریه هزینه‌هایی را خواهد داشت و با توجه به وضعیت اقتصادی این کشور می‌تواند در داخل مسائل و مشکلات اقتصادی را تشدید کند که این به نفع اردوغان نیست. از جهتی دیگر ترک‌ها در داخل مشکلاتی دارند. اخیراً «کمال قلیچدار اوغلو»، رهبر حزب جمهوری‌خواه خلق به اردوغان اعلام کرده که اگر به دنبال تشدید درگیری در سوریه و لیبی است باید از فرزندانش در این سناریوها استفاده کند. این وضعیت موضع اردوغان و آکپارتی را تضعیف می‌کند و می‌تواند پیامدهای منفی برای آنها داشته باشد. به همین جهت مشکلات داخلی ترکیه را هم باید مدنظر قرار دارد و اینها نشان می‌دهد که آنکارا وارد درگیری مستقیم با مسکو نمی‌شود.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: به نظر میرسد ترکیه به دنبال آن است تا امریکا و ناتو را وارد پرونده سوریه و تنش با مسکو کند ؟ چشم انداز این مساله چیست؟
ترکیه به دنبال آن است تا ناتو را وارد پرونده ادلب کند یک موضوع نسبی به حساب می‌آید؛ چراکه هیچ متغیری برای ورد نظامی ناتو به این موضوع وجود ندارد و به نظر میرسد سازمان پیمان آ‌تلانتیک شمالی در مقام میانجی‌گر وارد این پرونده خواهد شد. بسیاری بر این عقیده‌اند که طی روزهای آینده درگیری‌های خونین در ادلب با محوریت روسیه، ترکیه و سوریه رخ خواهد داد اما توجه داشته باشید که هر اقدام سوریه در هماهنگی کامل با مسکو انجام میشود. در این بین روس‌ها معتقدند اگر در پرونده ادلب مغلوب شوند یعنی سوریه را از دست داده‌اند و در نگاهی دیگر معتقدند که اگر ترکیه برنده شود، رسماً به آمریکا باخته‌اند. به همین دلیل فکر نمی‌کنم روس‌ها به صورت ملموس عقب‌نشینی کنند. تا جایی که اخبار نشان می‌دهد مسکو دو ناو موشک‌انداز خود را به سمت سواحل سوریه اعزام کرده است. در این میان احساس میشود که ترکیه توان درگیری مستقیم با روسیه را ندارد و حتی نمی‌خواهد دست به چنین کاری بزند، اما این در حالی است که سوریه به دنبال یکپارچگی حاکمیت خود بر تمام خاک کشور به خصوص ادلب است.
نکته‌ای که در اینجا باید مورد توجه قرار بگیرد سناریونویسی جدید ایالات متحده است. در برخی اخبار آمده است که واشنگتن مجدداً به دنبال وارد کردن عربستان به معادلات سوریه است و حتی احتمال دارد در این بین آمریکایی‌ها، آنکارا و ریاض را در سوریه به یکدیگر نزدیک کنند. به هر ترتیب تحولات به تازگی شدت گرفته و باید منتظر گام‌های بعدی طرفین باشیم، اما احتمال دارد یکباره اتفاق‌های غیرقابل پیش بینی رخ بدهد که می‌تواند اوضاع را متشنج‌تر از گذشته کند.
