جعفر قنادباشی
کارشناس شمال آفریقا
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
جریان های چپ و اخوانی تونس و نگاه به جمهوری اسلامی ایران
در تونس در حال حاضر یک به هم ریختگی حزبی و جریان ها و جناح هایی فکری متفاوتی داریم. یکی از این جناح ها، سوسیالیست است که انواع گرایش های سوسیالیستی تند و میانه را دارند ولی هیچ کدام به معنای سوسیالیست در دوران جنگ سرد نیستند. بلکه سوسیالیست هایی به تقلید از سوسیالیست های اروپایی، احزابی سکولار را در اختیار دارند و در مجموع به انقلاب اسلامی ایران نگاه مثبتی داشته اند. یعنی حزب حاکمی (که به رهبری آقای بن علی ) در حال حاضر وجود ندارد. اما احزاب دیگری در ائتلافی تحت عنوان ندا جمع شده و به دلیل دیدگاهی سوسیالیستی به جهان سوم و فرهنگ جهان سوم نزدیک می شوند. آنها از هر شعاری که جهان سومی ، ضد غربی، بر محوریت استقلال کشورها ، همبستگی و عدم تعهد کشورها باشد مورد حمایت قرار می دهند. به همین جهت حزب ندا تونس، نگاه بسیار مثبتی نسبت به ایران دارد و با دیگر کشورهای عربی موجود، کاملا متفاوت است و می توان گفت تا اندازه ای به دیدگاه آقای بوتفلیقه در الجزایر نزدیک می شود. در این راستا اکنون آقای السبسی رئیس جمهور این کشور نسبت به ایران اظهار محبت کرده است و نگاه مثبتی به ایران دارد و خواستار گسترش روابط با ایران است.
از گروه های دیگر تونس اخوانی ها هستند. این گروه اخوانی، در حال حاضر حزب دوم پارلمان تونس هست و می توان گفت هر آن ممکن است به قدرت اول تبدیل شود. یعنی اگر فروپاشی اتفاق افتد و حزب ندا تونس ائتلاف را بشکند، ممکن است ندا به حزب اول تبدیل شوند. در این بین حزب النهضه از حدود یک سال و نیم گذشته سعی کرده از اخوان جدا شود و به همان اندازه هم خط جدایی دین از سیاست را دنبال می کند. لذا می توان گفت نزدیک ترین مواضع نسبت به جمهوری اسلامی ایران از رهبر این حزب بود ( قبلا به خصوص دیدگاه های امام را قبول کرده بودند) ولیکن از زمانی که جدایی دین از سیاست در حزب النهضه اتفاق افتاده ، از درگیر شدن به مساله ایران پرهیز می کنند. چنانچه برخی از آنها دیدگاهی مخالف با جمهوری اسلامی ایران دارند و برخی هم معتقدند که این دوره گذاری در حزب النهضه است (از دوران تقیه است ) مواضع مثبتی را علنی می کنند و در واقع با ایران هستند. با این حال در حال حاضر سران حزب النهضه و در رده های پایین تر، چندان با جمهوری اسلامی و سیاست های ایران هماهنگی ندارند. یعنی به امام و انقلاب اسلامی احترام می گذارند، اما با سیاست های ما (که مخالفت با آمریکا، اسرائیل و ارتجاع عربی است، ) همسو نیستند. در حال حاضر آن ها معتقدند ایران دین و سیاست را با هم مخلوط کرده است. آنها در عرصه جهان اسلام، بیشتر مخالفت عملی دارند و هیچ گاه با ما در مخالفت با اسرائیل همسویی نکرده اند. آنها مخالف اسرائیل هستند، اما در عرصه مخالفت با آمریکا و همسویی با جهان اسلام، با ما همسویی عملی نداشته و با این حال کمتر به انتقاد علیه ما می پردازند.
جریان های ملی ، لیبرال، سلفی و نگاه به ایران
جریان های سلفی معمولا در تونس به صورت ممنوع هستند و دولت تونس آن ها را سرکوب کرده است. دو، سه گروه تکفیری که به صورت ترانزیت از تونس عبور می کردند و به طور موقت در آن جا هستند، دیدگاه تکفیری های دیگر کشورها را علیه ما دارند. برخی هم که عضو داعش هستند، دیدگاه داعش را نسبت به ما دارند. در حال حاضر، این گروه ها گروه های ممنوعه در تونس هستند و برخلاف روزهای اولیه انقلاب در تونس اجازه فعالیت ندارند. آن ها وارد فعالیت هایی تروریستی شده و به طور کلی منفور مردم تونس است.
گروه های لیبرال در تونس گروه های غرب گرایی هستند که با انقلاب اسلامی ایران همراهی نمی کنند و ایدئولوژی غربی را پذیرفته اند. این گروه ها هرگز با ما خوب نبوده و علاقمند به همکاری با ما نیستند و نسبت به ما دیدگاه منفی دارند و همسو با آمریکا و انگلیس به ما نگاه می کنند. با این همه لیبرالیسم در تونس به طور عمده به سمت سوسیالیسم رفته و در تونس چیزی به نام لیبرالیسم سرمایه داری کم تر داریم، و بیشتر لیبرالیسم همراه با سوسیالیسم رخ نموده و یا در کشورهای عربی این جریان تضعیف شده است. علاوه براین در احزاب تحت عنوان احزاب ملی خیلی کوچک و کم طرفدار هستند و بیشتر کشورها نگاه ایدئولوژیک ندارند و بیشتر در عرصه عملی هستند و به طور کلی جمهوری اسلامی ایران را در دسته کشورهای مخالف قرار نمی دهند. آنها به عنوان مثال به دنبال این هستند که ایران در عرصه های مختلف در تونس سرمایه گذاری کند، و به عنوان یک کشور جهان سومی یا کشوری اسلامی خواستار رابطه هستند. یعنی دیدگاه هایی که در گذشته کشورهای دیگر را در یک تقسیم بندی بد و خوب و مطلوب و نامطلوب تقسیم می کرد، را در تونس شاهد نیستیم.
آنچه مشخص است کفه موافقان ایران در تونس سنگین تر است. در حال حاضر دولت و حزب ندا تونس که مجموعه ای از بیست و چند حزب است، به ما اظهار علاقه زیادی کرده است. یعنی وقت می توان گفت که تونس با ما رفت و آمد خوبی در شمال آفریقا داشته و کلا نگاه مثبتی در تونس نسبت به ما وجود دارد. البته النهضه هم نگاهش به ما و انقلاب اسلامی، مثبتی بوده و در مجموع می توان گفت که تونس خواستار گسترش همکاری با ماست. در مقابل هم ما در تونس در حوزه دیپلماسی عمومی کارهایی را انجام داده ایم، نمایشگاه های مختلف، همکاری های فرهنگی مختلفی از سوی ایرانی ها انجام شده است، لذا می توان گفت که در مجموع فضا به نفع ایران مثبت است.
واژگان کلیدی: نگاه، جریان ،فکری، تونس ، ایران، سوسیالیست، اخوان
