مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC

در دو سال گذشته بحران در سوریه همواره بحث حمله غرب و ناتو به سوریه و پیگیری سناریوی لیبیایی کردن مساله سوریه به عنوان یکی از راه حل ها مد نظر ناتو  بوده است. اینک نیز با افزایش فعالیت ائتلاف ملی مخالفان، شناسایی بیشتر بین المللی و توجه بیشتر غرب به آن بحث حمله گسترده یا محدود ناتو به سوریه همچنان مطرح است. در این راستا برای شناخت بیشتری از آینده گمانه زنی ها در مورد رویکرد ناتو در سوریه گفتگویی با علی اکبر فرازی کارشناس ارشد ناتو، انجام داده ایم:

واژگان کلیدی: ناتو و بحران سوریه ،حمله نظامی گسترده ناتو به سوریه، حمله یکجانبه اعضای ناتو به سوریه، کلاهک شیمیایی، حمله نظامی محدود ناتو به سوریه

مرکز بین المللی مطالعات صلح: با استقرار موشک های پاتریوت در مرز میان ترکیه و سوریه و نگاه غرب به احتمال توسل بشار اسد به تسلیحات شیمیایی برای پایان دادن به بحران امنیتی در این کشور آیا احتمال حمله نظامی ناتو به سوریه روز به روز بیشتر میشود؟

موضوع استقرار موشک های پاتریوت و همچین احتمال بهره گیری دولت اسد از سلاح های شیمیایی را باید جدا ازهم مد نظرداد. گر چه این دو در بستر واحدی مطرح میشوند و هدف ایجاد جنگ روانی بر ضد دمشق برای ادامه دخالت در سوریه است. از نگاه غرب بحث موشکهای پاتریوت عامل بازدارنده ای برای حمله سوریه به ترکیه است، اما واقعیت این است که احتمال چنین حمله ای در حدی نیست که ناتو موشک های پاتریوت را در مرز  مستقر کنند.  این امر به دلیل این است که نوعی آماده سازی انجام گیرد که اگر بحران سوریه به نحوی که ناتو  مد نظر دارد پیش نرفت برای عملیات بعدی نظامی در داخل سوریه و منطقه آماده باشند. در مورد سلاح های شیمیایی آنچه که ناتو و غرب مطرح میکند بیشتر فضا سازی بر ضد اسد است، اما اکنون باید گفت شرایط میدانی در داخل سوریه تاحدی دگرگون شده است یعنی هر چند قبلا این نگرانی وجود داشت که دولت اسد از سلاح شیمایی بهره گیرد، اما اکنون نگرانی غرب و ناتو این است که با تضعیف اسد یا فروپاشی دولت سوریه سلاح هایی همچون شیمایی به دست  گروه های افراطی تندروی افتد که ناتو  بر آنها نفوذی ندارد. یعنی زمینه نگرانی متفاوت شده است.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: به نظر شما مهمترین متغیرهای دخیل در هرگونه احتمال حمله نظامی گسترده ناتو به سوریه چیست؟

در صحنه ی میدانی تغییرات سریعی و عمیقی در سوریه رخ داده است حتی نسبت به ماه گذشته وضعیت سوریه تغییر یافته است. غرب ابتدا بر این تصور بود که رخدادهای سوریه را به ادامه تحولات بهار عربی ربط دهند، اما واقعیات بعدی نشان داد جنس مخالفت مردم با حکومت متفاوت از سایر کشورهای عربی است. به دلیل بافت جامعه و فرقها و نیز تشتت در میان نیروهای معارضه حرکت جمعی و یک پارچه مردمی بر ضد اسد ایجاد  نشد. سپس با ارسال سلاح از مرزهای ترکیه به داخل توسط حامیان غرب و عربی و همچنین کمک های مالی عربستان و قطر  تلاش شد درگیری داخلی عیمق تر گردد و مخالفان قدرتمند تر شدند. در مرحله سوم غرب و ناتو متوجه شدند که هر چه حکومت اسد را ضعیف تر کنند و مرزها را برای ورود نیروهای مخالف اسد به سوریه باز کنند افراطیون و وابستگان به القاعده نیز وارد صحنه می گردند و اگر اینان موفق شوند جایگزین مناسبی از دید غرب نیستند. از سوی دیگر هر چه زمان گذشت آشکارتر شد گروه های معارض در حداقل های ممکن نیز نمی توانند با هم وحدت داشته باشند و گروههای متعدد با رهبران و اهداف متفاوت و گاه متضاد شکل گرفته است. البته در این بین اهداف مورد نظر ناتو که همان تضعیف ارتش سوریه و نابودسازی ساختارهای زیر بنایی آن کشور بود در سایه جنگ داخلی تا حدود زیادی محقق شد.  اکنون ناتو نگران جایگزین مشخص و قوی بعد از اسد است و گروه های خلق الساعه ای که رشد میکنند و لزوما در درازمدت به سود منافع  غرب نیست.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: نقش احتمالی ترکیه در هر گونه  تصمیم گیری ناتو در مورد سوریه چه خواهد بود؟

ترکیه عضو دیرینه ناتو است و طبق منشور ناتو عمل میکند. قطعا ناتو ترکیه را در  مقابل تهدیدات احتمالی کشوری تنها نمی گذارد، اما باید به فاکتور دیگری هم اشاره کرد و آن هم  همسایگی ترکیه با سوریه است. فراموش نباید کرد ترکیه دارای جمعیت علوی است که در کنار سایر گروه های مخالف جنگ اتحاد ترکیه با غربی ها بر علیه سوریه را بر نمی تابند. ترکیه ترجیح میدهد درگیری مستقیمی با سوریه نداشته باشد. چرا که هر چه زمان میگذرد ترکیه مطمئن میگردد صحنه ی داخلی سوریه به سادگی  قابل تغییر نیست. اشتباه اولیه  ترکیه ساده دیدن  مساله سوریه بود.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: در ماه های گذشته رسانه های غربی، عربی ، منطقه ای و فرامنطقه ای احتمال توسل بشار اسد به تسلیحات شیمیایی را یادآور شده اند و در مقابل هم بشار اسد تاکید کرده که سوریه به هیچ وجه از تسلیحات شیمیایی استفاده نخواهد کرد. در این حال به نظر شما با توجه به حمله اخیر اسرائیل به سوریه آیا هر گونه حمله سوریه به اسرائیل می تواند بهانه ای برای حمله محدود برای از بین بردن سلاح های شیمیایی توسط ناتو در سوریه باشد؟

به نظر من کشورهای عمده عضو ناتو هر چند موضع اشکار در  مخالفت با اسرائیل نگرفتند، اما خیلی هم از حمله اسرائیل به سوریه استقبال نکردند و معتقدندکه این کار می تواند اوضاع را پیچیده تر کند و این رفتار عجولانه بوده و بیشتر مصرف داخلی برای نتانیاهو داشته است. لذا من بعید میدانم ناتو به بهانه دفاع از اسرائیل در این مرحله وارد  خاک سوریه گردد.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: در گذشته آلمان با مداخله نظامی سازمان ناتو در خاک سوریه مخالفت کرده است. به نگاه شما تا چه میزانی اختلاف و شکافی در مورد حمله به  سوریه در بین اعضای ناتو وجود دارد ؟

به نظر من این اختلاف و شکاف جدی است. حتی راسموسن دبیر کل ناتو  چندی پیش اعلام کرد ناتو پلیس بین الملل نیست که در هر جا و مناقشه ای حضور داشته باشد. قطعا اگر ناتو فکر میکرد که با مداخله در سوریهمی تواند اسد را سرنگون و حکومت متمایل به غرب جایگزین کند اینچنین میکرد، اما واقعیت ها نشان داد علاوه بر سختی کار شکاف در  ناتو و مخالفت برخی از اعضای مهم عواملی هستند که در حال حاضر مانع مداخله مستقیم ناتو در بحران سوریه است.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: حضور القاعده در سوریه چه تاثیری در هر گونه طرح حمله محدود ناتو به سوریه (همچون هواپیماهای بدون سرنشین در پاکستان) دارد؟

این احتمال وجود دارد اما نه اکنون. در مرحله کنونی آنچه که ناتو می خواهد تضعیف ارتش سوریه و ویران سازی ساختارهای اساسی سوریه (که اکنون نیز به دست نیروهای افراطی در داخل سوریه در حال انجام است) هست. بنابراین اکنون ناتو نفعی از اینکار نمی بیند. در این حال هم باید توجه داشت که ناتو تلاش دارد در هر جایی که افراطی گری و القاعده حضور دارند با پهن کردن تورهای امنیتی آنان را به دام اندازند و کار آنان را یکسره کنند. در مرحله کنونی با بهره گیری از نیروهای افراط در سوریه  از  تضعیف اسد بهره می گیرد، اما در مرحله بعد در صورت مصالحه با اسد و یا دولت بعدی ناتونیروهای افراط و القاعده را نابود می کند. در مرحله کنونی هر چه نیروهای اسد و یا القاعده همدیگر را بکشند به سود ناتو است اما اگر قرار باشد روند امور در سوریه بهگونه ای دیگر گردد  ناتو بر ضد القاعده در سوریه وارد عمل می گردد.

مرکز بین المللی مطالعات صلح:آیا سلاح شیمیایی میتواند  بهانه ای برای حمله محدود ناتو به سوریه باشد؟

نه اصلا نیست. ناتو قبلا چنین امری را مد نظرداشت اما نگرانی امروز ناتو افتادن  سلاح شیمیایی به دست نیروهای افراطی است. اگر ناتو مطمئن گردد اسد توانایی حفظ سلاح ها را دارد لزومی به حمله و بهانه ای برای جمع آوری سلاح های شیمیایی نخواهند داشت. نگرانی ناتو این است که اسد به گونه ای ضعیف گردد که نظارتی بر سلاح های شیمیایی نداشته باشد باید گفت این  نگرانی  اکنون کاهش یافته است .

مرکز بین المللی مطالعات صلح: اگر ایالات متحده با روسیه در زمینه روسیه به صورت ابتدایی به توافق برسند، احتمال گذر روسیه از اسد وجود دارد؟

این احتمال رخ داده است یعنی روی اصل رفتن اسد دو کشور مشکلی ندارند، اما مشکل چگونه رفتن اسد است. روسیه به انتخابات  سوریه در 2014 نظر دارد تا ماندن و رفتن اسد مشخص گردد. در این انتخابات غربیها معتقدند اسد نباید حضور داشته باشد، اما روس ها به حضور اسد نظر دارند. روسیه تا جایی که بتوانند در کنار اسد می ایستد و حتی اگر شخص اسد نباشد و شاکله  حکومت حفظ شود. در این حال با توجه به این متغیر احتمال حمله ناتو به سوریه محتمل نیست.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: در نگاهی مقایسه ای یعنی  رویکرد فرانسه در مورد مالی و حمله به این کشور آیا ممکن است  برخی از اعضای ناتو به گونه ای یکجانبه بر ضد سوریه وارد عمل گردند؟

حضور فرانسه در مالی ورود کشور استعمار گر سابق به مستعمره پیشین است. فرانسه حضو خود در مالی را با توجه به این امر و نگرانیهای خود توجیه میکند. در این حال کشورهای دیگر ناتو در این مورد مانعی ایجاد نمی کنند و حتی در حد لجستیکی و یا تبلیغی حمایت میکند. چرا که سود و زیان این رویکرد به همان کشور برمی گردد. اگر فرانسه در مالی به موفقیت برسد سودش برای فرانسه است. همچنین شکست آن نیز اینگونه است. اما درمورد سوریه در مرحله فعلی هیچ کشور عضو ناتو فضا را برای ورود به سوریه مناسب نمی داند. چرا که آلترناتیو مشخصی برای آن وجود ندارد.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: در اواخر آذر ماه سال جاری، ژنرال ˈوالری گراسیموفˈ رییس ستاد کل نیروهای مسلح روسیه، در کنفرانس مطبوعاتی مشترک با ژنرال ˈنود بارتلزˈ رییس کمیته نظامی سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو)، با مداخله خارجی در سوریه مخالفت کرد و ناتو را از مداخله نظامی در امور داخلی این کشور برحذر داشت. در این حال با توجه به مخالفت ها با حمله ناتو به سوریه مهمترین چالش های هر گونه حمله ناتو به سوریه چیست؟

چند چالش مهم در سر راه ناتو وجود دارد. اعضای مهم ناتو از جمله آلمان با ماموریت های نوین برای ناتو موافق نیستند. دوم اینکه ناتو در بازتعریف نقش خود با چالش بزرگی به نام بودجه نظامی مواجه است. تا چندی پیش تا هفتاد و پنج درصد این بودجه نظامی توسط امریکا تامین میشد، اما امریکایی ها بر کاهش سهم خود نظر دارند. بنابراین ماموریت جدیدی حداقل در مرحله  کنونی برای ناتو تعریف نمی شود. اما اگر شرایط در سوریه به گونه ای دیگر گردد که مطمئن گردند امنیت اسرائیل به خطر افتاده است شرایط تغییر می کند. در شرایط کنونی این نگرانی در بین ناتو وجود ندارد.

گفتگو از : فرزاد رمضانی بونش