سجاد عابدی

 کارشناس ارشد مسائل امنیتی

مرکز بین الملل مطالعات صلح IPSC

واژگان کلیدی: استراتژی دفاعی نظامی، ارتش، سعودی، ناتوی عربی، بودجه نظامی

مهمترین راهبردهای نظامی و دفاعی امارات

امارات متحده عربی، یکی از متحدان آمریکا و بازار صادراتی تجهیزات نظامی این کشور به شمار می‌رود. درواقع امنیت‌جویی در وابستگی به آمریکا همواره از اجزای سیاست خارجی و نظامی این کشور بوده است؛ اما اخیراً به نظر می‌رسد این کشور ماجراجویی‌هایی نظامی را در بحران یمن صورت داده است و همچنین تلاش می‌کند مشارکتی فعال در جبهه منطقه‌ای مخالف جمهوری اسلامی داشته باشد. چنانچه مشخص است وابستگی امنیتی و نظامی به آمریکا یکی از اساسی‌ترین راهبردهای امارات برای مقابله با تهدیدات موجود است که شاخصه اصلی دکترین نظامی این کشور نیز محسوب می‌شود. همکاری‌های نظامی امارات با ایالات‌متحده آمریکا نیز عمدتاً پس از حمله آمریکا به عراق در سال 1991 آغاز گردید. درواقع، امارات متحده عربی نخستین کشوری بود که با شروع «عملیات طوفان صحرا» بر ضد عراق از آن حمایت نمود. به دنبال آن در سال 1996 موافقت‌نامه‌ای رسمی در زمینه همکاری‌های دفاعی میان دو کشور منعقد گردید که هنوز نیز پابرجاست. بر اساس این توافقنامه، ایالات‌متحده آمریکا اجازه یافت تا نیروها و تجهیزاتی را در امارات مستقر ساخته و از پایگاه‌های هوایی این کشور استفاده کند.

هم‌اکنون نیز ایالات‌متحده 1300 پرسنل نظامی در امارات داشته و انتظار می‌رود؛ با توجه به اینکه پایگاه هوایی الضفره یکی از مهم‌ترین مراکز جاسوسی، شناسایی و تجسس برای هواپیماهای آمریکایی در منطقه بوده و در دو جنگ آمریکا ضد عراق مورد استفاده قرار گرفته است، به پایگاهی دائمی برای عملیات‌های منطقه‌ای ایالات‌متحده تبدیل گردد. در این پایگاه انواع تجهیزات، هواپیماهای جنگی، شناسایی و پهپادها مستقر می‌باشند.

با توجه به وابستگی شدید دفاعی و امنیتی امارات به آمریکا می‌توان ابعاد دکترین نظامی امارات عربی متحده را در چند حوزه مورد بررسی قرار داد؛ مسئولیت‌پذیری برای تقابل در برابر ایران، حفظ امنیت حاکمیت‌های عربی و نهایتاً حضور نیابتی در مناقشات منطقه‌ای.

 چنانچه اشاره شد، امارات متحده عربی با توجه به ایران‌هراسی‌های گسترده، جمهوری اسلامی ایران را اصلی‌ترین تهدید خود می‌داند. لذا این کشور به دلیل خریدهای گسترده نظامی از آمریکا و همچنین ایفای نقش در زنجیره کشورهای تهدیدکننده ایران، جایگاه ویژه‌ای پیدا می‌کند. یکی از ابعاد این تقابل نظامی به قرار گرفتن امارت در شبکه دفاع موشکی در منطقه بازمی‌گردد. امارات سرمایه‌گذاری هنگفتی به‌ویژه از ابتدای دهه 2000 صورت داده و تجهیزات موشکی پیشرفته برای ره‌گیری و انهدام انواع موشک‌ها و سامانه هشدار اولیه برای جبران ضعف‌های راهبردی امارات در این زمینه خریداری و نصب گردیده است.

 البته سامانه دفاعی امارت درواقع بخشی از تلاش‌های نظامی آمریکاست که در حال پیاده کردن شبکه‌ای از سامانه‌های دفاع هوایی در منطقه است که البته هدف اصلی آن حراست از رژیم صهیونیستی در برابر حملات موشکی احتمالی ایران است. آمریکایی‌ها با طرح این موضوع که هرگونه حمله موشکی از سوی ایران به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس تنها 4 دقیقه زمان خواهد برد، سعی در ایجاد این شبکه دارند که احتمالاً مرکز کنترل و فرماندهی آن در کشور قطر ساخته می‌شود.

 بر همین اساس در کنار سامانه پاتریوت 3، امارات متحده عربی در سال 2011 قراردادی به ارزش هفت میلیارد دلار برای دریافت سامانه تاد ساخت شرکت «لاکهید مارتین» برای مقابله با موشک‌های بالستیک برد کوتاه و متوسط به امضاء رساند و قرار بود این محموله تا پایان سال 2015 به اماراتی‌ها تحویل داده شود.

 درواقع قرار گرفتن در جبهه مقابل جمهوری اسلامی ایران و مسئولیت‌پذیری در یک شبکه دفاع منطقه‌ای از جمله ابعاد اصلی دکترین نظامی امارات برای مقابله با تهدید ساختگی ایران است. همه این‌ها در حالی است که هزینه‌های نظامی اعضای شورای همکاری خلیج‌فارس، نسبت به ایران حدود 9 برابر است و امارات متحده عربی نیز تقریباً دو برابر جمهوری اسلامی، در حوزه نظامی به صرف هزینه می‌پردازد.

 بعد دیگر دکترین نظامی امارات به‌کارگیری ظرفیت‌های نظامی آن در مناقشات منطقه‌ای و جنگ‌های نیابتی بازمی‌گردد. تلاش ابوظبی برای صنعتی ساختن قوای نظامی خود حاکی از آن است که این کشور تلاش می‌کنند وابستگی‌های مستقیم خود به آمریکا را کاهش دهد. متقابلاً واشنگتن نیز خواهان حل‌و فصل مسائل امنیتی منطقه توسط متحدانی چون امارات متحده عربی است تا آن‌ها بتوانند با اتکا بر منابع خود، منافع آمریکا را محقق سازند.

تغییرات در راهبردهای نظامی-امنیتی امارات متحده

تلاش ابوظبی برای صنعتی ساختن قوای نظامی خود حاکی از آن است که این کشور تلاش می‌کنند وابستگی‌های مستقیم خود به آمریکا را کاهش دهد. متقابلاً واشنگتن نیز خواهان حل‌و فصل مسائل امنیتی منطقه توسط متحدانی چون امارات متحده عربی است تا آن‌ها بتوانند با اتکا بر منابع خود، منافع آمریکا را محقق سازند. امارات با توجه به موقعیت ژئوپلیتیک خود در منطقه‌ای بحرانی و همچنین فقدان عمق راهبردی دچار تهدیدات فزاینده است که با توجه به انگاره‌های ایران‌هراسانه، حمله نظامی ایران به خود را بزرگ‌ترین تهدید نظامی برای خود می‌بیند. بر همین اساس وابستگی امنیتی به آمریکا، مسئولیت‌پذیری برای تقابل در برابر ایران، حفظ امنیت حاکمیت‌های عربی و نهایتاً حضور نیابتی در مناقشات منطقه‌ای از جمله ابعاد دکترین نظامی این کشور است. در حوزه توانمندی‌های نظامی هم هرچند تقریباً همه تجهیزات نظامی این کشور از خارج وارد می‌شود، اما با در نظر گرفتن میزان جمعیت و وسعت سرزمینی، میزان توانمندی‌ها و ظرفیت نظامی امارات قابل‌توجه است.