مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC

مصطفی محمدی

بیان رخداد

اتحادیه اروپا در پی نشت(دوشنبه 31 تیر) اعضای خود، اعلام کرد که شاخه نظامی حزب الله لبنان را در لیست شبکه های تروریستی قرار داده است. این اقدام می تواند مقدمه انسداد حساب های بانکی و وضع ممنوعیت ورود به کشورهای عضو باشد. حزب الله متهم اصلی ترور گردشگران اسراییلی در بلغارستان است. فرانسه، بریتانیا و آلمان از جمله اعضای اتحادیه اروپا بودند که بر لزوم بررسی پرونده شاخه نظامی حزب الله در جلسه ماهانه تاکید می کردند.

اتحادیه اروپا حزب الله را به اتهام دست داشتن در بمبگذاری سال 2012 بلغارستان که پنج اسرائیلی را کشت، در فهرست سیاه خود قرار داد، البته حزب الله اتهام دست داشتن در انفجار بلغارستان را رد می کند. تا کنون دولت بلغارستان هیچ مدرک و سند محکمی برای اثبات این ادعای خود ارائه نکرده است.

از این رو نوشتار حاضر، به بررسی تصمیم اتحادیه اروپا در قرار دادن شاخه نظامی حزب الله در لیست گروههای تروریستی و واکنش و موضع گیری های حزب الله در قبال این تصمیم می پردازد و در صدد است، به این سوال پاسخ دهد که ایا تصمیم اتحادیه اروپا بر موقعیت سیاسی حزب الله در لبنان تاثیر خواهد گذاشت یا نه؟

واژگان کلیدی: حزب الله، اتحادیه اروپا، گروه های تروریستی، لبنان، سید حسن نصرالله، شاخه نظامی.

تحلیل رخداد

اتحادیه اروپا شاخه نظامی حزب الله لبنان را در لیست سازمان های تروریستی قرار داد در حالی که تعیین مرز بین شاخه نظامی و شاخه سیاسی حزب الله بسیار سخت است؛ امری که در نهایت معنای خارجی آن این است که از نگاه اتحادیه اروپا حزب الله لبنان یک سازمان تروریستی است. اتهامات وارده به حزب الله لبنان مبنی بر دخالت در حادثه انفجار بورگاس بلغارستان هنوز در هیچ دادگاهی به اثبات نرسیده است، حتی دولت لبنان تاکنون اطلاعات دقیقی از این حادثه ندارد و اطلاعات منتشره از پشت پرده این انفجار و اعلام برخی اسامی متهمان نشان می دهد که سناریوی این انفجار بسیار سوال برانگیز و مبهم است و بیشتر به صحنه سازی شبیه است با این حال این موضوع و دخالت حزب الله در نبردهای القصیر کافی بود تا اتحادیه اروپا با اشاره اسرائیل و فشار آمریکا حزب الله را سازمانی تروریستی معرفی کند.

اقدام اتحادیه اروپا: علل و انگیزه ها

علل و انگیزه های اتحادیه اروپا در درج نام شاخه نظامی حزب‌الله لبنان در لیست گروههای تروریستی خود، را می توان به دو بخش سیاسی و امنیتی تقسیم کرد. در بعد سیاسی افزایش سطح هجمه علیه حزب‌الله لبنان و ایجاد فضای بین‌المللی در راستای تخریب وجهه حزب‌الله مورد نظر عاملان این اقدام بوده است، این طرح به زعم اروپایی‌ها هم می تواند روند روز افزون محبوبیت حزب الله در افکار عمومی منطقه را متوقف کند و هم بر اساس منافع صهیونیست‌ها روند خلأ قدرت در لبنان در سایه اختلافات گروه‌های سیاسی را در مسیر فرسایشی قرار دهد.

اروپا به این ترتیب سعی دارد شالوده مرحله آینده لبنان را پایه ریزی کرده و معادلات خود را به عرصه داخلی این کشور تحمیل کند و مانع از دستیابی حزب‌الله به پرونده‌ای معین در لبنان از جمله نفت این کشور یا سواحل آن شود.

در بخش امنیتی نیز اروپایی‌ها می‌خواهند به شهروندان خود اینگونه القا کنند که تروریسمی که در اروپا وجود دارد، تنها از سوی القاعده نیست، بلکه حزب الله نیز در این لیست قرار دارد و سیاست اروپا در تعامل با حزب‌الله نیز از این پس مانند گروه حماس خواهد بود. از این منطق اروپا می‌خواهد مدعی شود که حزب الله یک گروه تروریستی است تا زمینه را برای هر تجاوز احتمالی آینده به این حزب فراهم کند، حال این تجاوز ممکن است از سوی اسرائیل باشد یا از سوی عناصر امنیتی اروپایی علیه شخصیت های وابسته به حزب الله در کشورهای مختلف.

به نظر می‌رسد کشورهای اروپایی به ویژه آنهایی که نظامیان‌شان در قالب نیروهای بین‌المللی یونیفل در جنوب لبنان مستقر هستند، بعد از تصمیم خود که تحت فشار آمریکا و لابی صهیونیستی اتخاذ شده برای کاستن از پیامدهای منفی احتمالی به دنبال دلجویی از افکار عمومی لبنانی‌ها هستند. این اتحادیه در این راستا تاکید کرده که کمک‌ها و تبادلات مالی آن با لبنان در این مصوبه دچار اختلال نمی‌شود و گفتگوها نیز با تمامی گروه‌های سیاسی لبنان ادامه دارد.

واکنش حزب الله به تصمیم اتحادیه اروپا

سید حسن نصر الله در موضع گیری خود این تصمیم اتحادیه اروپا را ناشی از تحرکات و فشارهای آمریکا و اسرائیل و در راستای مصالح و منافع آنها دانست. وی بحث‌هایی که در اتحادیه اروپا برای اتخاذ چنین تصمیمی ایجاد شده را دلیل تسلیم 28 کشور اورپایی به اراده و خواست آمریکا و اسرائیل دانست.  از این رو، وی اساس این تصمیم اتحادیه اروپا را منافع و فشارهای آمریکا و اسرائیل دانست نه ارزش ها و اصول حاکم بر اتحادیه اروپا.

دبیر کل حزب الله لبنان، درباره ارزش این تصمیم و تاثیرات و اینکه به کجا خواهد رسید، گفت که این تصمیم در وهله اول جنبه روحی و روانی دارد. و هدف آن را تعضیف روحیه مبارزان این کشور در مقابل اشغالگری اسرائیل است. سید حسن نصرالله دبیر کل حزب الله تاکید کرد هر گونه حرکتی از طرف اتحادیه اروپا علیه این جنبش چیزی جز جوهر روی کاغذ نخواهد بود. در واقع معنای این حرف این است که تصمیم اتحادیه اروپا چیزی جز برای افکار عمومی نیست زیرا حزب الله گروهی مقاومت در برابر اسرائیل و بازیگر سیاسی مهمی در لبنان است و هیچ کاری با اروپا ندارد. از این رو، حزب الله لبنان با صدور بیانیه یی این تصمیم خصمانه و غیرعادلانه نامید و اعلام کرد که «تن دادن کشورهای عضو اتحادیه اروپا به اعمال فشارهای امریکا و اسراییل» یک اقدام خطرناک است.

تاثیر اقدام اخیر اتحادیه اروپا بر حزب الله و لبنان

منابع نزدیک به حزب‌الله بر این باورند که تصمیم اتحادیه اروپا، باعث ضعف عملکرد حزب‌الله و تغییر سیاست‌های داخلی و خارجی آن نخواهد شد و برعکس بر پایداری و سرسختی و همگرایی آن با ایران، سوریه و دولت‌های محور بریکس (برزیل، روسیه، هند، چین، و آفریقای جنوبی) برای تأمین منافع حیاتی و استراتژیک آن خواهد افزود. بخصوص آنکه منبع تأمین سلاح این حزب دولت‌های این مجموعه است و این بدان معناست که تصمیم اتحادیه اروپا در خصوص شاخه نظامی حزب‌الله، هیچ کارآیی نخواهد داشت.

این منابع تأکید دارند که این تصمیم باعث نخواهد شد حزب‌الله از توسعه توان دفاعی خود دست بردارد یا  نبرد رسانه‌ای و روانی بر ضد رژیم صهیونیستی را متوقف کند، این حزب با بی‌توجهی به تصمیم اتحادیه اروپا، به مسیر خود ادامه خواهد داد، چرا که این حزب منافعی در کشورهای اتحادیه اروپا ندارد.

همچنین اتحادیه اروپا باید به این سوال پاسخ دهد که اصولا اعمال فشار و تحریم بر یکی از مهمترین ترین سازمان ها و احزاب سیاسی لبنان که در سیاست و دولت این کشور درهم تنیده شده و در ائتلاف با گروه های دیگر سیاسی نقش آفرینی می کند، می تواند حل کننده مشکلات لبنان باشد؟ و آیا آغاز تحریم ها می تواند به غیر از منافع رژیم صهیونیستی منافعی برای منطقه و حیات سیاسی لبنان داشته باشد؟

در این زمینه دولت لبنان روز پنج‌شنبه بیست و هفتم تیرماه و پیش از تصمیم اتحادیه اروپا از این اتحادیه خواسته بود تا از افزودن حزب‌الله به فهرست گروه‌های تروریستی چشم‌ پوشی کند؛ زیرا حزب‌الله از اجزای اصلی جامعه لبنان محسوب می شود و چنین اقدامی می تواند به آتش بی ثباتی و تنش ها در لبنان و خاورمیانه دامن زند.

چرا که، این تصمیم در صحنۀ داخلی به طور طبیعی مشکلاتی را برای شکل‌گیری کابینۀ جدید ایجاد خواهد کرد. این روزها تمام سلام، نخست وزیر جدید لبنان تلاش‌ می‌کند تا کابینه‌ای را با حضور و مشارکت همۀ طرف‎‌های لبنانی از جمله جریان 8 مارس و حزب الله دولتی را تشکیل دهند، از این رو پیش‌بینی می‌شود این روند با مشکلاتی مواجه شود.

گرچه اقدام اروپا صرفاً تروریست خواندن شاخۀ نظامی حزب الله بوده است و شاید حضور نیروهای سیاسی حزب الله در کابینه و یا حضور نیروهای فنی و خدماتی این جریان در کابینۀ تمام سلام حساسیتی را برای طرف‌های غربی ایجاد نکند، ولی به طور طبیعی این مسئله تبعاتی را خواهد داشت. حزب الله در داخل لبنان به دلیل اقدامات مثبتش شرایط مناسبی دارد، از عقبۀ مردمی خوبی برخوردار است و همواره توجه همۀ کابینه‌های را به خود جلب می‌کرده اما در عین حال این احتمال هست که دولت لبنان با فشارهایی روبرو شود.

به خصوص اینکه حزب الله در عرصۀ داخلی و در مواجهه با نیروهای 14 مارس مدتهاست که درگیری و رویارویی سیاسی دارد؛ بنابراین این گروهها می‌توانند کابینۀ جدید را تحت فشار قرار دهند، برای اینکه حزب الله با اتفاق اخیر نقش کمتری را در دولت آیندۀ لبنان داشته باشد.

دورنمای رخداد

لیست گروه‌های تروریستی از جمله امکانی است که دولت‌های غربی و به‌ خصوص آمریکا برای پیشبرد اهداف خود در مناطق مختلف دنیا و به‌ویژه خاورمیانه به خوبی از آن استفاده می‌کنند. قرار گرفتن شاخه نظامی حزب الله در لیست گروه‌های تروریست اتحادیه اروپا، که افزایش فشارهای چند جانبه خارجی برای منزوی و تضعیف کردن حزب الله، حامیان و هواخواهان مقاومت اسلامی را در لبنان برای پشتیبانی از آن منسجم تر کرده و باز هم نقش این تشکل سیاسی-مذهبی را به عنوان حافظ تمامیت ارضی کشور پررنگ تر از پیش آشکار خواهد ساخت. اگرچه این مصوبه به اتحادیه اروپا، امکان می دهد که دارایی‌های حزب الله را مسدود کرده و مانع فعالیت های این حزب شود.

مصوبه اتحادیه اروپا علیه حزب الله شاید برای دولت لبنان پیامدهای بیشتری داشته باشد و در مناسبات با اروپا و به ویژه فرانسه که روابط خوبی با بیروت دارد مشکلاتی ایجاد کند. در عین حال از آنجا که میشل سلیمان رئیس جمهوری لبنان پیش از این از همتای فرانسوی خود خواسته بود حزب الله را در لیست سیاه قرار ندهند، صدور مصوبه اخیر اتحادیه اروپا موجب می شود دولت لبنان در تعامل با حزب الله احتیاط بیشتری به خرج داده و ناچار شود به نحوی الزامات این مصوبه را مد نظر قرار دهد.