مرکز بین المللی مطالعات صلح-IPSC
لیبی هر چند در سالهای گذشته با تحولات ویژه ای روبرو بوده و عملا در شرایطی قرار داشته است که بی نظمی و بی ثباتی همراه همیشگی آن بوده است. اما ظهور ژنرال حفتر در ماه های گذشته و افزایش قدرت وی میتواند سیسی دیگری را در لیبی به قدرت رساند. در همین راستا برای بررسی بیشتر a بسترهای قدرت گیری ژنرال حفتر گفتگویی با کوروش فخر طاولی داشته ایم:
واژگان کلیدی: لیبی، بسترهای قدرت گیری ژنرال حفتر، ژنرال حفتر؛قدرت ژنرال حفتر در لیبی؛ سیسی لیبی، وضعیت سیاسی لیبی
جنابطاولی وضعیت کنونی لیبی و وضعیت سیاسی و امنیتی لیبی در ماه گذشته با چه تحولات عمده ای روبرو بوده است؟
تحولات اخیر در واقع یک نوع تفاهم بین گروه های مختلف بر سرآینده نهاد سازی لیبی انجام شده است. قرار است در تیر ماه انتخابات مجلس دوباره برگزار شود از جهتی هم نخست وزیری رضایت داد که باحکم دادگاه قانون اساسی از قدرت کنار برود .گروه ژنرال حفتر در بنغازی و گروههای که با ژنرال حفتر مقابله و مبارزه می کنند رضایت آتش بس داده و از این جهت به نظر میرسد که مجموعه ی نیروهایی که در لیبی فعال بودند و هستند در روزهای اخیر به این نتیجه برسند که فعلا آتش بس موقتی را داشته باشند تا این که انتخابات مجلس در تیر ماه برگزار شود.اگر به هر تقدیری این انتخابات به خوبی برگزار شود و شرایط به گونه ای باشد که تمام این گروه هایی که مدعی هستند نتیجه انتخابات را بپذیرند ودر پی آن یک دولت و یک نخست وزیر جدید بر روی کار بیایند شاید بشود امید وار بود که تا اندازه ای روند عادی سازی قدرت و مسائل سیاسی اجتماعی لیبی در یک مسیر تازه ای قرار بگیرد.
اگر بخواهیم به وضعیت ژنرال حفتر و جریان های داخلی لیبی نگاهی بیندازیم در کل بستر های رشد ژنرال حفتر و حامیان داخلی وی در خود لیبیچه کسانی و چه گروههای هستند؟
در واقع ژنرال حفتر یک ژنرال باز نشسته 60 ساله است او به هر حال سابقه همکاری با قذافی در اوایل دهه1980 داشته است و بعد آن در واقع با قذافی به مشکل بر میخورد ودر یک سناریوی ،که ظاهرا با حمایت دستگاه های اطلاعاتی امریکا ،انجام شده بود می خواست قذافی را سرنگون کند که درحقیقت، چنین اتفاقی نیفتاد و آمریکا مجبور شد با پل هوایی (که در اوایل دهه 90 میلادی 1989-1990 در چاد ایجاد کرد) آقای حفتر را به آمریکا فراری بدهد. ایشان در طی این مدت، تا سال 2011 که قیام مردم لیبی بود، در امریکا حاضر بود و بعد از آن، در لیبی حضور پیدا کرد و بعد در مبارزه با قذافی ،نقش آفرینی کرد. اما بعد آن ،به دلیل اینکه او انتظار داشت در ارتش نیرو های مسلح قرار بگیرد و این اتفاق نیفتاد ، مدتی ظاهرا گوشه نشین و حاشیه نشین شد. اما بعدها وقتی که به میدان بازگشت ،با دلایل و شواهدی که مطرح شد و از جمله نیروهایی که در اختیار داشت و تجهیزات جنگی عظیمی شبیه ارتش یک کشور دارای حاکمیت ملی، (مثل جنگنده وهلی کوپتر و موشک،) معلوم شد که در این دو سالی که در ظاهر حاشیه نشین بوده ، مشغول برنامه ریزی بوده است. بدون شک با این قدرت وتجهیزات جنگی ،که آقای حفتر دارد میتواند بمباران کند و درگیر شود و این، بدون حمایت دستگاه های اطلاعاتی مخصوصا امریکا و سازمان سیا ،ممکن نبود. کماکان خود آقای حفتر در مصاحبه ای ، به طور ضمنی اشاره کرده است که ارتباط هایی، با خارج از کشور داشته است و از امریکا و امارات هم نام برده است. به نظر میرسد که ژنرال حفتر در بستر داخلی با توجه به ادامه شرایط نا امنی و وضعیت سخت زندگی و اجتماعی روزمره مردم لیبی میتواند با اقبال خوبی روبرو شود. کسی که هم کاریزمای یک رهبر نظامی را دارد و هم یک قدرت تجهیزات نطامی در اختیار دارد و خیلی از مردم لیبی به ایشان به عنوان چهره ای که میتواند آنان را از این نا امنی مزمن نجات بدهد نگاه میکنند . اما در واقع در یک گستره کلان تر به نظر میرسد که در حقیقت این سیاست و روش و مشت آهنینی که نظام سلطه برای مقابله با قیام های مردمی و بیداری اسلامی به کار گرفته است در واقع نمونه لیبیایی اش می تواند با ژنرال حفتر شکل بگیرد. در مصر آقای سیسی با شرایط و وسایلی که در 2 سه سال اخیر وجود داشته. با یک دموکراسی حداقلی، قدرت را در دست گرفته است و از این طریق نظام سلطه و رسانه های امریکا توانستند قیام های مردم لیبی را به نوعی مهار کنند.الان میبینیم که در واقع زمینه های دموکراسی در لیبی و مصر وجود ندارد و بنابراین میشود تصور کرد که ،ایشان و نظامیان پیش بینی میکنند که حد اقل یک دوره 30 ساله بر مصر حکومت کنند.
در تونس هم به نوعی در واقع با روشهای سیاسی، بیشتر روند بیداری اسلامی و قیام مردم کنترل شد. در لیبی که در بین این 3 کشور ،تنها کشوری بود که میتوانیم بگوییم به نوعی انقلاب.(تغییر رهبران،سیستم و تغییراتی از این قبیل) آن به ثمر نشست و در واقع تمام ساختار های نظام گذشته از بین رفت
در واقع ژنرال حفتر به عنوان ابزار نظام سلطه واست و به نظر میرسد که با توجه به شرایط لیبی و فشارهایی که در داخل و هم چنین در خارج دارد باید منتظر باشیم که در آینده راه ژنرال حفتر به سوی قدرت، مثل آقای سیسی منتها با یک سناریوی دیگر ،هموار بشود .
–اگر بخواهیم به نگاه بازیگران داخلی، نگاه کنیم نگاهی که جریانهای داخلی ( گروههای اخوان المسلمین ، چه اسلامی و گروههای داخلی) به ژنرال حفتر دارند و افزایش قدرت و نفوذش چیست؟
در اخوان المسلمین بعد از قضایایی که در مصر ایجاد شده و همین طور خطری که کشور های مختلف،هم منطقه ای ،هم فرا منطقه از جانب اخوان المسلمین در سوریه و جاهای دیگر با آن رو برو شدند در معرض سرکوب گسترده در همه کشورها قرار گرفته است و در لیبی اساسا ریشه قابل توجه و خیلی قوی نداشته است و بیشتر موافقت اخوان المسلمین، متاثر از شرایط مصر بوده. و بنابراین در شرایط حاضر، اخوان المسلمین در لیبی نمیتواند برد و موفقیت زیادی داشته باشد .آنها به هر تقدیر با حفتراز نظر مبانی در تقابل قرار دارند اما با توجه به شرایط ضعف منطقه ای و جهانی اخوان المسلمین، آنها سعی میکنند از طریق بازی دموکراتیک، به گونه ای با حهدر کنار بیایند.گروههای تندرو دیگر هم، که عملا جایگاهی ندارند . در واقع چیزی که باقی میماند اقبال نسبی مردم به ژنرال حفتر (به واسطه ی شناختی است که مردم لیبی از حفتر دارند) است .مردم لیبی، ژنرال حفتر را به عنوان چهره ای می شناسند ،که میتواند آنها را در مقابل نا امنی گروههای مسلح و شرایط هرج و مرجی که این روزها در لیبی حاکم است، نجات بدهد و این حمایت بستر نسبتا مناسبی ،برای رسیدن ژنرال حفتر به راس قدرت، در لیبی میباشد.
بازیگران مختلف منطقه ای به خصوص همسایگان لیبی چه دیدگاهی به ژنرال حفتر دارند؟
در واقع آنها امیدوارند که آقای سیسی و قدرت جدیدی که در مصر حاکم شده بتواند با ژنرال حفتر هم پیمان شود.کشورهای دیگر از جمله الجزایر ،تونس آنها هم به همین منوال اند .به هر حال کشورهای همسایه به یک دموکراسی حداقلی، شبیه آنچه که در مصر اتفاق افتاده است و یا مشارکت نصفه نیمه و ثبات تمایل دارند . آنها معتقدند که دولت بتواند، مسائل امنیتی در ارتباط با مرزهایشان و هم مسائل تبادلات اقتصادی را سامان بدهند. از این جهت نگاه کشورهای همسایه لیبی و منطقه ، نگاه مثبتی است.
–بازیگران بین المللی چه نگاهی در این زمینه دارند؟
آنها هم همینطور.در واقع امریکا و کشورهای غربی چشم به منابع و ثروت های لیبی دارند و در وهله اول همه آنها برای بهره برداری ا ز منابع نفت و گاز لیبی نیاز به ثبات دارند. آنها هم بر این باورند و حتی به این مسئله کمک میکنند که فردی همچون ژنرال حفتر بتواند در لیبی قدرت را در دست بگیرد.همانطور که اشاره شد در ساختار یک دموکراسی حداقلی و صندوق آرا نصف نیمه و در ادامه بتوانند از طریق چنین فردی و چنین حاکمیتی بتوانند به منافع و اهداف خود در منطقه و لیبی دست پیدا کنند.
-با توجه به برگزاری انتخابات لیبی چشم انداز تحولات در این کشور را چطور پیش بینی می کنید ؟
همه چیز بستگی به انتخابات آینده و شکل برگزاری و گروه هایی آن دارد. در شرایط کنونی هرچند ، به نظر میرسد گروههای ملی و لیبرال بخت بیشتری برای در دست گرفتن قدرت، داشته باشند. اما در مرحله دوم بستگی به تعامل این گروه ها با ژنرال حفتر دارد.چرا که ژنرال حفتر در کوتاه مدت و میان مدت از صحنه سیاسی ،اجتماعی لیبی قابل حذف نیست. ایشان انتظارات ،اهداف و برنامه های خود را دارد، که با پشتیباتی از بیرون لیبی هم همراه است . در مجموع به نظر میرسد شرایط آینده لیبی، از درون یک تعامل بین ژنرال حفتر و مجلس آینده بیرون می آید.
