مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
همکاری نظامی و امنیتی روسیه با ارمنستان در پس از فروپاشی شوروی ادامه داشته است و در سالهای گذشته نیز ابعاد نوینی بهخود گرفته است. برای بررسی بیشر این امر گفتگویی با دکتر منوچهر مرادی داشته ایم:
واژگان کلیدی: همکاری، نظامی ، امنیتی، روسیه، ارمنستان
مرکز بین المللی مطالعات صلح : گذشته همکاری نظامی و امنیت روسیه با ارمنستان چگونه است؟
ارمنستان را مهمترین شریک سیاسی – امنیتی روسیه در قفقازجنوبی است و همکاری های نظامی و امنیتی دو کشور در سطح مطلوبی از همان ابتدای فروپاشی اتحاد شوروی تداوم یافت. آن چه موجب تعمیق و گستردگی این بخش از مناسبات دو کشور می شد، نیاز ارمنستان به حمایت روسیه در مقابله با جمهوری آذربایجان از یک سو و اهمیت ارمنستان برای روسیه در شرایط روس گریزی گرجستان و آذربایجان از سوی دیگر بود. بعلاوه، مقابله با تحرکات ترکیه در قفقاز در شرایط ارتباط نزدیک این کشور با گرجستان و آذربایجان از دیگر عوامل حاکم بر همکاری های نظامی و امنیتی روسیه و ارمنستان به شمار می رود. این عوامل به همراه تداوم مناقشه قره باغ، موجب شد تا همکاری های دو کشور هر چه بیشتر تعیق یابد. صدور تسلیحات و تجهیزات نظامی به ارمنستان از سوی روسیه، ادامه حضور نیروهای روسیه در مرزهای ارمنستان با ایران و ترکیه و نیز الحاق ارمنستان به پیمان امنیت جمعی کشورهای مشترک المنافع (با محوریت روسیه) گام های عملی در جهت نزدیکی هر چه بیشتر دو کشور در ابعاد نظامی و امنیتی بود.
مرکز بین المللی مطالعات صلح : وضعیت کنونی همکاری نظامی و امنیت روسیه با ارمنستان چگونه است؟
وضعیت کنونی همکاری های نظامی- امنیتی روسیه و ارمنستان نیز در واقع تداوم وضعیت گذشته است و می توان گفت اساسا روسیه مهمترین تکیه گاه امنیتی ارمنستان در برابر تهدیدات احتمالی از سوی برخی رقبای منطقه ای است؛ ارمنستان عضو سازمان پیمان امنیت جمعی مشترک المنافع با محوریت روسیه است و مرزهای این کشور با ترکیه و البته ایران همچنان از سوی روسیه محافظت می شود؛ همچنین مشاورین نظامی روسیه در ساختارهای نظامی و امنیتی ارمنستان حضور موثر دارند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح : اهداف روسیه از همکاری نظامی و امنیت روسیه با ارمنستان چیست؟
روسیه اساسا تمامی دولت های حوزه مشترک المنافع را جزو حریم امنیتی خود تعریف کرده و چند هدف عمده را در این چارچوب تعریف کرده است؛ 1) حفظ حضور نظامی و امنیتی خود در این جمهوری ها، 2) ممانعت از حضور ساختارهای نظامی- امنیتی متخاصم یا رقیب در این جمهوری ها بویژه الحاق این جمهوری ها به ساختارهای متخاصم بویژه ناتو. در مورد ارمنستان نیز این اهداف بطور جدی در دستورکار روسیه قرار دارد. در عین حال، با توجه به اتکای امنیتی ارمنستان به روسیه و نیز برداشت ارمنستان از تهدید جمهوری آذربایجان و ترکیه، مسکو خود را ملزم به قراردادن ارمنستان زیر چتر نظامی- امنیتی خود می داند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح : اهداف ارمنستان از همکاری نظامی و امنیت روسیه با ارمنستان چیست؟
ارمنستان به دلیل موقعیت جغرافیائی و نیز اختلافات تاریخی با ترکیه و جمهوری آذربایجان، این دو کشور را به مثابه تهدید حیاتی تلقی می کند. بر این اساس، نیازمند حمایت یک قدرت بزرگ تر، روسیه را نزدیک ترین متحد خود در مواجهه با تهدیدات مذکور می داند. ارمنستان همچنین بر این باور است که هزینه های دوری از روسیه و اتکا به دیگر قدرت های منطقه ای و بین المللی احتمالا بیش از فایده آن باشد. بدون تردید، علاوه بر نیاز طبیعی دو کشور به یکدیگر، لابی قدرتمند ارمنی در روسیه و نیز نیروهای سیاسی طرفدار روسیه در ارمنستان نقش مهمی در نزدیکی هر چه بیشتر دو کشور ایفاء می نمایند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح : نگاه بازیگران منطقه ای و بین المللی به همکاری نظامی و امنیت روسیه با ارمنستان چگونه است؟
نگاه دیگر بازیگران منطقه ای و بین المللی به همکاری نظامی- امنیتی روسیه و ارمنستان متفاوت است. بدون تردید کشورهائی نظیر امریکا، اتحادیه اروپا و ترکیه رضایت چندانی از تحکیم همکاری های روسیه و ارمنستان نداشته و تلاش خود را معطوف به ایجاد شکاف بین این دو کشور نموده اند. امریکا و کشورهای اروپائی، گرچه به دلیل تعلق ارمنستان به جهان مسیحیت، تضعیف این کشور در مقابل ترکیه و جمهوری آذربایجان در دستورکار نیست اما حاکمیت یک دولت غرب گرا و فاصله گرفتن ایروان از مسکو همچنان از سوی ساختارهای سیاسی- امنیتی غرب پی گیری می گردد. بدیهی است چنین وضعیتی برای روسیه یک شکست ژئوپلتیک به شمار می رود و در مقابله با آن اقدام خواهد کرد. برای جمهوری اسلامی ایران به عنوان همسایه ارمنستان و یکی از مهمترین بازیگران منطقه، ثبات و آرامش منطقه در اولویت قرار دارد. ایران با روسیه و سه کشور قفقاز جنوبی روابط بسیار نزدیکی داشته و تلاش خواهد کرد تا با استفاده از ظرفیت های خود، به پیشرفت و توسعه منطقه ای مساعدت نماید.
مرکز بین المللی مطالعات صلح : آینده همکاری همکاری نظامی و امنیت روسیه با ارمنستان چگونه است؟
آینده همکاری های نظامی و امنیتی روسیه و ارمنستان متاثر از چند عامل مهم است که عبارتند از روابط روسیه و امریکا، آینده بحران قره باغ و روند تحولات داخلی ارمنستان. تداوم و یا تغییر در شرایط مذکور می تواند همکاری های نظامی- امنیتی روسیه و ارمنستان راتحت الشعاع قرار دهد. بعبارتی، در صورت تشدید تنش در روابط مسکو- واشنگتن، ارزش و اهمیت ارمنستان در سیاست قفقازی روسیه و نیز در مقابله با دست اندازی امریکا و ناتو به قفقاز جنوبی افزایش خواهد یافت. امریکا نیز تلاش خواهد کرد تا سناریوی دخالت در ارمنستان و خارج کردن این کشور از دایره نفوذ روسیه را با جدیت ببیشتری پی گیری نماید. در خصوص بحران قره باغ، شرایط کنونی بیانگر تمایل روسیه و ارمنستان به تداوم وضع موجود است هر چند، شواهدی دال بر نزدیک شدن مسکو به مواضع آذربایجان دیده می شود لکن این به معنی رها کردن ارمنستان در نزاع این کشور با جمهوری آذربایجان بر سر قرهباغ نیست. در خصوص عامل سوم یعنی تحولات داخلی ارمنستان، امریکا امیدوار است بتواند با تکیه بر برخی محافل غرب گرا در درون این کشور، پایه های حضور روسیه را تضعیف و سناریوی اوکراین را در ارمنستان تکرار نماید. در صورت تحقق چنین احتمالی، بطور طبیعی همکاری های نظامی- امنیتی روسیه و ارمنستان به شدت تحت تاثیر قرار خواهد گرفت.
