دکتر روح اله مدّبر

 پژوهشگر دیپلماسی جوانان

مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC

( YNGOs)

از عوامل اصلی در ایجاد دگرگونی در روابط بین دولت ها،نگرانی از جنگ می باشد که به صورت انگیزه ای برای همکاری بین المللی به منظور رسیدن به صلح جهانی درآمده است. یکی از دلایل اصلی به وجود آمدن سازمان های بین المللی پس از جنگ جهانی دوم نیز،برقراری صلح و امنیت بوده است. در این راستا اقدامات سازمان های بین المللی برای حل و فصل مناقشات دارای اهمیتی حیاتی است؛ چرا که بیشتر این سازمان ها، به عنوان نهادهای فراملی، توانایی و مشروعیت ایفای نقشی تاثیرگذار و مورد پذیرش همگان را در جامعه جهانی دارا می باشد.می توان صلح را ماهیت اصلی به وجود آمدن این سازمان ها دانست.

سازمان های بین المللی دو نوع سازمان کاملا متفاوت را دربرمی گیرند؛ اولین نوع مربوط می شود به سازمان های بین المللی دولتی که آن ها را دولت های ملی تشکیل می دهند و اداره می کنند. دومین نوع مربوط می شود به سازمان های بین المللی غیردولتی که دولت های ملی نقش مستقیمی در تشکیل و اداره ی آن ها ندارد.امروزه تعداد سازمان های بین المللی دولتی را بین  تا  400  عدد تخمین زده اند.

امروزه درجامعه ی بزرگ جهانی، سازمان‌های بین‌المللی نه تنها در حوزه‌های فنی، تجاری و صنعتی، مدیریت جامعه بین‌المللی را عهده‌دار شده‌اند، بلکه در امور حاکمیتی مثل حفظ صلح، خلع سلاح و کنترل تسلیحات نیز قد عَلَم کرده‌اند. بر این اساس سازمان‌های بین‌المللی که ماهیتاً نهادهایی فاقد حاکمیت قلمداد می‌شوند از رهگذر توافق دولت‌ها به اعمال اختیارات حاکمیتی مختلف مبادرت می‌ورزند. در این وادی یک سازمان بین‌المللی،اجتماعی از دولت ها می باشد. محل استیلای قدرت سازمان‌های بین‌المللی متغیر است ولی هر آنچه که به صورت امور داخلی یک کشور در نیاید را می‌توان تحت نفوذ این سازمان ها در جامعه بین المللی دانست (بیگ زاده. 1390: 14).

از مسایل و اهداف اصلی سازمان های بین المللی در قرن حاضر رسیدن به صلح جهانی وامنیت دسته جمعی بوده است که این امر در اساسنامه سازمان بین المللی مهم قرن ،سازمان ملل متحد متبلور شده است. در واقع جنگ سرد باعث اختلال در روند سیستم امنیت بین المللی گردید. پس از پایان جنگ سرد نیز جهان وارد یک دوره ی انتقالی گردید و این وضعیت،زمینه را برای نزدیکی بیشتر ملت ها در جهت حل بعضی معضلات فراهم کرد، و در نتیجه سازمان های بین المللی تمام هدف خود را بر این مساله گذاشتند که با تشکیل کنفرانس به راه حل هایی برای رسیدن به صلح و همکاری هایی در صحنه جهانی دست پیدا کنند. در این میان سازمانهای بین المللی اغلب برنامه های خود را با استفاده از ظرفیت NGOs عملیاتی می‏کنند. خصوصا NGOs هایی که رکن مشورتی از سازمان ملل متحد اخذ نموده و در مسیر اقدامات عام المنفعه و بشر دوستانه در جهان و بدون توجه به رنگ و نژاد و مذهب فقط رویکردی بشردوستی دارند می پردازند.

امروزه نقش سازمان های بین المللی  که با ظرفیت NGOs فعالیت می کنند بسیار پرنگ شده است. برای نمونه سازمان علمی، فرهنگی ملل متحد یونسکو، با برنامه های متعدد فرهنگی و بشر دوستی که از طریق این تشکله های غیر دولتی صورت می دهد در مسیر شبکه سازی NGOs های مختلف از سراسر دنیا اقدامات بزرگی خصوصا در مناطق بحران زده دنیا صورت می دهد.

اکنون در نظام بین الملل هیچ دولتی را بلا استثنا نمی توان پیدا کرد که عضو یک یا چند سازمان بین‏المللی  نباشد و این بیشتر از پیش اهمیت برقراری رابطه و همکاری به منظور رسیدن به یک اجماع نظر و اتفاق نظر بین دولت ها را نشان می دهد. بنابراین ملاحظه می شود که تا چه حد سازمان های بین المللی در زندگی سیاسی، اقتصادی، اجتماعی بین المللی از جایگاه مهمی برخوردارند. سازمان های بین المللی از دیر باز در  برقراری و حفظ صلح و امنیت تاثیر داشته اند و از روشهای  مختفی به منظور حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات  استفاده می کنند، که شامل روشهای سیاسی مانند مذاکره، میانجی گری، سازش و یا روشهای حقوقی مانند داوری و رسیدگی قضایی می شود.

حال نقش NGOs ها به عنوان بازوهای همکاری با سازمان های بین الملی با پرچم آن کشور و به صورت غیر رسمی در برنامه های عام المنفعه و بشردوستانه و مروج صلح به صورت غیر مستقیم اما با اثرات بالا می تواند در تغییر وجهه یک کشور در نظام بین الملل موثر باشد. تغییر وجهه کشور، یکی از دستاوردها برنامه های جدی در دیپلماسی نوین بویژه ( دیپلماسی جوانان) میباشد و رابطه جدی با کسب منافع ملی برای کشورها دارد و ظرفیت عظیم سازمانهای بین المللی جوانان و یا اجلاسهای بین المللی مهم جوانان مانند ( جوانان ملل متحد، بریکس، شانگهای، و اجلاسهای بین المللی جوانان کشورهای ساحلی دریای خزر، جوانان کشورهای گروه هشت و گروه بیست و..) دقیقا در همین راستا می باشد و اثرات ماندگاری در اذهان عمومی و کسب منافع ملی و توسعه اقتصادی در کنار توسعه روابط جوانان کشورهای دنیا با رویکرد رسیدن به فهم مشترک برای حل مسائل و مشکلات منطقه و جهانی همانند جلوگیری از نفوذ فرهنگ تروریسم ،تنش زایی و خشونت ایجاد می نماید و در حاشیه آن نیز جوانان فعال اقتصادی به تبادل افکار و برنامه های خود برای توسعه تجارت جوانان و از همه مهمتر برنامه ارزشمند توریسم جوانی خواهند پرداخت و مجموع این عوامل در کنار هم در راستای کسب منافع ملی قلمداد می شود ، که گفتگوی چهره به چهره افراد با یکدیگر خود موجبات بهتر انتقال پیام و گرفتن بازخورد از طرف مقابل را پدید می آورد و همانند آبی است بر آتش افروزی تبلیغات منفی رسانه هایی که علیه منافع ملی و امنیت ملی کشورها موضع و اقدام به  تولید و پخش برنامه های تخریبی می نمایند، همانطور که امپراطوری رسانه ای آمریکایی صهیونیستی؛ سالهاست علیه انقلاب اسلامی ایران به صورت ناجوانمردانه به تخریب و دخالت در امور داخلی  می پردازد، جای خالی ظرفیت ورود جوانان آموزش دیده تشکل های غیر دولتی برای ترویج دیپلماسی جوانان ایران در کم رنگ کردن این هجمه ها  به شدت احساس می شود در حالی که برخی  همسایگان ما به صورت جدی از این ظرفیت برای کسب منافع ملی خود بهترین بهره را می برند.

با توجه به تحولاتی که امروزه در جامعه ی بین المللی رخ داده است، نقش سازمان های بین المللی غیر دولتی روز به روز از اهمیت بیشتری برخوردار می شوند و حضور این سازمان ها ابعاد وسیع تری به خود می گیرد و علت آن هم این است که ایجاد این سازمان ها نسبت به سازمان های بین المللی فوق العاده ساده‏تر است و در بررسی صلح در جامعه ی بین الملل نیز سازمان های غیر دولتی  بیش از سازمان های دولتی به مقوله ی صلح اهمیت داده اند. قلمرو فعالیت های این سازمان ها از حقوق بشر تا مخاصمات مسلحانه و محیط زیست می باشد که همه به نحوی صلح و آرامش جهانی را هدف خود قرار می‏دهند و ضروری است به صورت جدی به آموزش اصول راهکارهای استفاده از این ظرفیت برای کسب منافع ملی برای تشکل های غیردولتی جوانان پرداخته شود.

واژگان کلیدی: ضرورت، آموزش، راهکار، کسب منافع ملی، تشکل های غیردولتی جوانان