فرزاد رمضانی بونش

مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC

واژگان کلیدی: گفتگو های هسته ای، ایران ، گروه ۱+۵ ، شورای همکاری خلیح فارس، نشست بغداد
اینک زمان زیادی تا مذاکرات و گفتگو های هسته ای ایران و گروه ۱+۵ در بغداد باقی نمانده است. در این بین با توجه به نوع رویکرد شورای همکاری خلیح فارس به مذاکرات هسته ای ایران و غرب در استانبول آنچه به نوع خود جالب توجه است رویکرد این کشورهای به مذاکرات بغداد و پیامدهای این نشست است. در این راستا با توجه به اینکه مذاکرات هسته‌ای بین ایران و گروه ۱+۵ امیدواری‌های قابل ‌توجهی را برای عبور از تنش‌های موجود و حرکت به سوی حل‌وفصل مسالمت‌آمیز اختلافات در قالب بازی برد ـ برد به‌وجود آورده است، کوشیدیم به گفتگویی با دکتر علی بیگدلی در مورد نوع واکنشهای شورای همکاری خلیج فارس در آستانه مذاکرات هسته ای ایران و گروه ۱+۵ بپردازیم:

مرکز بین المللی مطالعات صلح: رویکرد کشورهای شورای همکاری خلیج فارس در مورد مذاکرات هسته ای استانبول و ایران و گروه ۱+۵ چگونه مورد ارزیابی شما قرار میگیرد؟
به طور کلی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس چندان تمایلی به رفع اختلاف بین ایران و غرب ندارند. چرا که با عادی سازی روابط بین ایران و غرب این کشورها احساس میکنند که در حاشیه و در سایه قرار خواهند گرفت. از سویی دیگر نیز حمایت مستقیم و بیشتر امریکا را از دست خواهند داد. در شرایط کنونی کشورهای عضو شورای توانسته اند به عنوان بازیگر فعال در منطقه توجه کشورهای دیگر منطقه و حتی کشورهای غربی را به سوی خود جلب کنند و ایران را به دشمن شماره یک و فرصتی خود در مقابل جهان قرار دهند. این امر بسیار قابل لمس بوده و همچنین برای کشور ما خطرناک است .
نشست مذاکرات هسته ای ایران و گروه ۱+۵ در استانبول پیام های جذابی به همراه خود داشت. در این بین هر چند جزئیات مذاکرات منتشر نشده است، اما رضایت ایران و گروه روبرو بیانگر آن است که این نشست پیامدهای مثبتی به همراه خود داشته است. به همین دلیل ما با توافق برای برگزاری نشست بغداد روبروییم. در این بین اگر به واکنشهای شورای همکاری خلیج فارس در قبال نشست استانبول بپردازیم ،باید گفت در واقع واکنش های این شورا و اسرائیل تقریبا برابر باهم بود و اسرائیل هم اعلام کرد که این نشست امتیازی و فرصتی به ایران داده شد. در این میان اگر چه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس به این روشنی اعلام موضع نکرده اند، اما به دلایلی چند مایل نیستند که روابط ایران و گروه پنج به علاوه یک به سوی بهبودی حرکت کند. چرا که بنا به نظر کشورهای عرب در صورت بهبودی روابط ایران با غرب این امر به ضرر بسیاری از منافع کشورهای عضو این شورا از جمله مساله طرح شده سه جزیره ایرانی خواهد بود و این مسائل خرد در سایه آشتی کنان ایران و غرب از بین خواهد رفت.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: علت سکوت اغلب مقامات و رهبران شورای همکاری خلیج فارس درباره مذاکرات هسته ای استانبول و ایران و گروه ۱+۵ چیست؟
فشاری که اکنون امارات متحده عرب در مجامع بین المللی بر روی کشور ما وارد میکند بهره گیری از شرایط کنونی است. به گونه ای که این شورا و امارات به خود اجازه داده اند فشار بر ایران را گسترش دهند. حتی کشور های عضو این شورا به سمت آن می روند که مساله سه جزیره ایرانی را به پدیده ای بین المللی تبدیل کنند. بنابراین سکوت شورای همکاری خلیج فارس در قبال نشست استانبول سکوت رضایت بخشی نبوده است. یعنی واکنشی دوستانه در قبال ایران تقلی نمیشود.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: نقش متغیر اسرائیل را در نوع رویکرد شورای همکاری خلیج فارس در مورد ایران را چگونه مورد بررسی قرار می دهید ؟
کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس جدا از مسائل هسته ای با ایران اختلافات دیگری نیز دارند و در در حوزه هایی ماند عراق، سوریه، لبنان، بحرین و کشورهای شمال آفریقا (که بهار عربی را پشت سر گذاشته اند)با ایران مشکلاتی دارند. بنابراین اختلافات ایران با کشورهای حوزه شورای همکاری خلیج فارس هر چند ژرف تر و گسترده تر شود این اسرائیل است که از گسترش این دشمنی و چالشها سود خواهد برد. یعنی کشورهای عربی که تا چندی پیش اسرئیل را دشمن اصلی خود در منطقه به شمار می آورند اکنون به تحریک امریکایی ها ایران را دشمن مشترک اعراب به شمار می آورند. به علاوه مساله فلسطین و غزه در جریان اختلافات و مشکلات منطقه در هاله ای از ابهام و فراموشی توسط اعراب قرار گرفته است که این امر هم باز به نفع اسرائیل شده است. گذشته از این مقامات اسرائیلی با طرح حمله نظامی به ایران (و مطرح کردن اینکه ایران در حال بهم زدن مناسبات صلح در خاورمیانه است و به دشمن عمومی کشورهای عربی تبدیل شده است) هر روز در حال افزایش اختلاف بین ایران و اعراب است. گذشته از این امریکایی ها هم تا حدی خواستار عادی سازی روابط با ایران نیستند، چرا که در شرایط فعلی با توجه به بحران اقتصادی گسترده و ژرفی که جامعه غرب بویژه امریکا را در برگرفته امریکایی ها توانسته اند تسلیحات هنگفتی به کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس بفروشد. بعد از بهار عربی نیز بسیاری از سرمایه داران های عربی منطقه بخش عمده ای از ثروت خود را به اروپا و امریکا انتقال داده اند که این امر نیز تا حدی سطح بیکاری و تورم را کاهش دهد. در این راستا هر چه امریکایی ها مساله هسته ای ایران را بیشتر به پدیده ای بین المللی تبدیل کنند به همان نسبت هم سطح فشار کشورهای عربی شورای همکاری خلیج فارس بر اسرائیل کاهش می یابد. معادلات و مناسباتی که باید مورد توجه مقامات کشور ما باشد.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: آیا می توان گفت شکافی بین مقامات و رهبران شورای همکاری خلیج فارس در قابل هر گونه نتیجه گیری مذاکرات هسته ای و ایران و گروه ۱+۵متصور شد ؟
شاید قبلا اینگونه بود. مثلا ما در گذشته بنا به دلایلی از جمله مشارکت دو کشور ایران و قطر در میدان گازی پارس جنوبی با این کشور همکاری هایی ایی را داشته ایم، اما متاسفانه احساس میشود که در سالهای گذشته قطر هم به کشورهای آن سو و یا به عبارتی در ردیف دشمنان ما در منطقه قرار گرفته است. در این بین جدا از عمان به نظر نمی رسد شکافی را بتوان در بین کشورهای این شورا در مورد همگونگی موضع گیری در قبال پرونده هسته ای ایران مشاهده کرد و این شورا توانسته است ایران را تبدیل به دشمن مشترک کند. عمان هم هر چند در گذشته از جمله در جنگ ایران و عراق جنبه های بی طرفی خود را حفظ کرده است، اما در واقع چندان عنصر قدرتمندی نیست که بتواند تاثیری در نوع رویکردها و مناسبات شورای همکاری خلیج فارس داشته باشد. یعنی اعضای شورای همکاری خلیج فارس اکنون با استراتژی واحد و یکدستی در حال کنش بر ضد ایران هستند.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: آیا شورای همکاری خلیج فارس پیشرفت در کاهش تنش‌های ایران و غرب و بهبود روابط بین‌المللی ایران را به‌عنوان مسئله‌ای با تأثیرات منفی بر جایگاه منطقه‌ای خود می‌داند و موفقیت ایران و بهبود شرایط آنرا به ‌مثابه ناکامی خود و تنزل موقعیت منطقه‌ای اعراب تلقی می‌کند؟
بله. باید گفت کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس چندان علاقمند نیستند روابط ایران با غرب و اروپا بهتر و احیا گرد. چرا که این شیخ نشین ها در خاطر دارندکه در دوران قبل از انقلاب و تبدیل شدن ایران به ژاندارم منطقه ای باعث شده بود به همان نسبتی که از امریکا اطاعت پذیری داشتند از شاه هم داشتند. در این بین شورای همکاری خلیج فارس اکنون تلاش میکند تا جایی که مقدور است سطح و میزان روابط ایران و غرب را تا جایی که بتواند در همین سطح فعلی نگه دارد و به بهبودی این روابط هم علاقمند نیست. چرا که به نگاه آنان عادیسازی روابط ایران و غرب باعث میشود ایران به عنوان قدرتی منطقه ای از نفوذ و قدرت خود در کنترل بیشتر این کشورها بهره گیری کند.
اکنون کشورهای عضو شورای همکاری خلیح فارس دست به رزمایشی دریایی، هوایی و زمینی زده اند که توسط امریکا، فرانسه و انگلستان (که در منطقه حضور دارند) حمایت میشود. بنابراین این رزمایش نمایش قدرتی است که هم غرب نشان میدهد پشتیبان این کشورها است و هم این کشورها حامیان خود را به ایران گوشزد میکنند. در این بین اگر ما بتوانیم در کنفرانس بغداد و مذاکرات هسته ای با گروه پنج به علاوه یک به نتایج مطلوب و مورد نظری برسیم بی گمان قطعا سطح فشارهای کاذب و دروغین کشورهای شورای همکاری خلیج فارس (بویژه در مورد سه جزیره ایرانی در خلیج فارس) کاهش خواهد یافت. یعنی اگر بتوانیم در کنفرانس بغداد به نتیجه ای مقدماتی برسیم بی شک از فشار شورای همکاری و اعراب بر ضد ایران کاسته خواهد شد.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: پیشبرد مذاکرات و تفاهم ایران با ۱+۵ در هر سطحی می‌تواند چه آثار و پیامدهایی بر روی همکاریهای شورای همکاری خلیج فارس و غرب خواهد داشت؟
در واقع شورای همکاری خلیج فارس بقای خود را در وابستگی به غرب میداند. بنابراین تلاش میکند که روابط خود با غرب را به نحو مطلوبی حفظ کند. در گذشته امریکایی ها تا جایی که توانسته اند در همه موارد حمایت های بی دریغ خود را از کشورهای شورای همکاری خلیج فارس اعلام کرده اند. از دید اعراب اگر امریکا بخواهد روابط خود را با ایران را عادی سازی کند باید رضایت کشورهای عضو شوای همکاری خلیج فارس را هم در نظر داشته باشد. اما باید گفت در شرایط فعلی که نقطه اختلاف ما با غرب به بدترین حد خود رسیده است جایی برای طرح مسائل حاشیه ای و خواسته های شورای همکاری خلیج فارس در روابط ایران و غرب وجود ندارد . چرا که ما اکنون گام های اولیه را برای بهبودی روابط برمیداریم و در شرایط فعلی هم مسائلی مانند سه جزیره ایرانی نمی تواند مورد توجه جدی امریکا قرار گیرد. بویژه اینکه امریکایی ها در آستانه انتخابات ریاست جمهوری هستند و اوباما هم می خواهد از موضوع ایران به عنوان برگ برنده ای در انتخاب خود استفاده کند. بنابراین قطعا عامل و مولفه ی دیگری نمی تواند مانع از بهبودی روابط ایران با امریکا گردد. یعنی در این مقطه امریکایی ها اسیر خواسته های شورای همکاری خلیج فارس نخواهند شد.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: تا چه اندازه ای مقامات شورای همکاری خلیج فارس که با غرب همکاری‌های مهمی در اعمال فشار بر ایران و گسترش تحریم‌ها و وادار کردن ایران به عقب‌نشینی و کاهش نقش منطقه‌ای خود داشته اند، ‌در عرصه عمل از مذاکرات ایران و 5 به علاوه یک در بغداد و بازی برد ـ برد دو سو حمایت خواهند کرد؟
باید گفت بازی برد برد را ما مطرح کرده ایم، اما شیح نشین های شورای همکاری خلیج فارس برای اینکه غلظت و میزان دشمنی ایران و غرب بالا رود دست به اعمال سیاست های مختلف در عرصه های سیاسی، اقتصادی و .. میزنند. شورایی همکاری خلیج فارس نیز اکنون خواستار طرح مسائل اختلافی بویژه اختلاف بر سر سه جزیره ایرانی در مذاکرات غرب با ایران است. بنابراین سیاست مداران ما باید با توجه به این متغیرها (که در منطقه حاکم است) و اینکه مساله پرونده هسته ای ایران تبدیل به مساله بین المللی تبدیل شده و امریکا توانسته در این راستا گام بردارد باید بتوانند با دقت به این مسائل توجه کنند. یعنی اگر در نشست های آینده قرار باشد اختلافات را با امریکا بر سر میز مذاکره حل کنیم به هیچ وجه نباید خود را آلوده مسائل دست دوم، سوم و.. کنیم …. یعنی مسئولان ما نباید اگر مسائلی جانبی (مانند جزایر ایرانی) از سوی غربی ها در نشست بغداد مطرح شد وارد مسائل حاشیه ای شوند. چرا که اگر چنین امری رخ دهد قطعا طرح این مساله در مذاکرات ایران و غرب به نفع شورای همکاری خلیج فارس خواهد بود.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: در صورت عدم نتیجه نشست بغداد راهبردها و رویکردهای شورای همکاری خلیج فارس در قابل ایران چگونه قابل تصور است؟
اگر مذاکرات ایران با گروه پنج به علاوه یک در نشست بغداد به نتیجه مطلوبی نرسد و مذاکرات قطع شود، این امر به مثابه جشن تولدی برای کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس خواهد بود و این کشور ها کاملا در کنار اسرائیل قرار خواهد گرفت و با تهدیدهایی که از سوی اسرائیل و امریکا بر ضد ما (از جمله حمله نظامی و سرنگونی نظام) روبرو است از هیچ گونه کمک و همکاری دریغ نخواند ورزید. یعنی اگر در نشست بغداد نتیجه مطلوبی به دست نیاید این امر به نفع دو نهاد شورای همکاری خلیج فارس و نهاد صهیونیسم است .