مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
چین در سالهخای گذشته اختلافات و چالش های گوناگونی با رقبای آسیای و همسایگان خود داشته است. به همین منظور برای بررسی بیشتر این امر گفتگویی با دکتر شاهنده کارشناس و استاد برجسته چين داشته ایم:
واژگان کلیدی: سیاست خارجی چین، چین و آسیا، روابط چین با آسیا، چین و روسیه، روابط چین و هند، روابط چین و ژاپن،
مرکز بین المللی مطالعات صلح: نگاه کنونی چین به اختلافات با همسایگان خود چیست؟
تبدیل شدن چین به قدرت اول اقتصادی جهان باعث می شود که برای حراست از قدرت اقتصادی به تجهیز و تقویت ارتش خود روی بیاورد. چینی ها در سال گذشته بودجه نظامی خود را طبق ارقامی که به نظر می رسد که کم تر از واقعیت اعلام شده باشد، 160 میلیارد دلار اعلام کرده اند و این مقدار صرف هزینه نظامی در این کشور بوده است. در واقع چینی ها برای حراست از این موقعیت اقتصادی مجبورند وارد حوزه ها و مناطقی خارج از مناطق مرزی خود شوند و از این مناطق که جزء منافع خودشان می دانند، حراست کنند. در حال حاضر چینی ها در دریای ژاپن یا در دریای شرق چین و همین طور در دریای جنوب شرقی چین وارد شده اند. این بدان معناست که آن ها هزاران کیلومتر فراتر از مرزهایشان حضور نظامی پیدا کرده اند. کشور چین با کشور ویتنام بر سر سلسله جزایری که در دریای جنوب چین قرار گرفته است، اختلاف دارد. حتی بین این دو کشور در این مورد برخورد نظامی سنگین نیز اتفاق افتاده است. به طوری که چند قایق ویتنامی غرق شده است. چینی ها با فیلیپینی ها هم مشکل دارند. حتی فیلیپینی ها می خواستند به خاطر تعرضات چین و در مورد دریای جنوب چین به دیوان لاهه مراجعه کنند. چین با مالزی، اندونزی و فیلیپین اختلاف دارد. این اختلافات به دلیل ادعاهایی این کشورها است. اختلاف چین با ویتنام در خصوص سلسله جزایر پاراسل است. حضور قدرتمندانه اقتصادی چین باعث شده است که غیر از کشور فیلیپین که رابطه خاصی را با آمریکا دارد (به این دلیل که فیلیپین تنها مستعمره آمریکا بوده است،) موجب شده بقیه کشورها حاضر به رویارویی با چین نشوند. حتی چهار کشور بزرگ آسیای جنوب شرقی یعنی تایلند، مالزی، اندونزی و سنگاپور حاضر به پذیرش فشارهای آمریکا برای مقابله با چین نشده و به دلیل تنیدگی بسیار اقتصادی با چین، قصد وارد شدن به جرگه مخالفان چین را نکرده و این امر را ریسک بزرگی بدانند. حتی کشور مالزی هم که مشکلاتی با چین پیدا کرده بود، از موضع سرسختانه خود عقب نشینی کرد و در حال حاضر با چین همکاری می کند. کشور ویتنام هم که چینی ها به آب های سرزمینی این کشور وارد شدند (که البته چینی ها ادعای حاکمیت این آب ها رادارند) و یک سکو را در آن جا حفاری کردند سعی کردند که به مقابله بپردازند و نتیجه این مقابله غرق شدن تعدادی از قایق های ویتنامی بود. در واقع تمام این مسائل باعث نشد که ویتنام موضع خیلی سرسختانه ای را در مقابل چین اتخاذ کند. به این دلیل که ویتنامی ها با محاسبه ای متوجه شدند که نباید روابطشان با چین خدشه دار شود. این در حالی است که قرار است آمریکایی ها کمک هایی به ویتنامی ها بکنند و حتی تسلیحات جدیدی در اختیار آن ها قرار دهند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: رویکرد چین به هند در شرایط کنونی چیست؟
چین با هند هم نوعی رقابت دارد. در بعضی از نقاط مرزی مسائل این دو کشور هنوز حل و فصل نشده است. یعنی در مرزهایشان، در آکساید چین، مسئله تبت و دالایی لاما با هم مشکل دارند. ولی بعضی مواقع می بینیم که آمریکایی ها می خواهند از کارت هند هم در مقابل چین استفاده کنند. نکته جالبی که وجود دارد این است که آمریکایی ها هم مانند چینی ها معتقدند که باید روابط استراتژیکشان را با چین حفظ کنند. مخصوصا چینی ها معتقدند که در بعضی حوزه ها به خصوص تکنولوژی پیشرفته فقط آمریکا می تواند تقاضای چین را تأمین کند. به همین دلیل چینی ها روی این مسئله خیلی تأکید دارند و آمریکایی ها هم به همین شکل هستند. سیاست آمریکایی ها این است که چین قدرتمند در دنیا وجود داشته باشد. چون معتقدند که اگر مشکلی پیش بیاید و چین ضعیف شود، این ضعف، چین را به انزواگرایی می کشاند. انزواگرایی و گوشه نشینی چین می تواند مشکلاتی را به وجود آورد. در جمع این مسائل احساس تضاد وجود دارد ولی چنین چیزی نیست. زیرا هر دو کشور می خواهند با هم رابطه داشته باشند. ولی در عین حال می خواهند کنترلی بر این روابط داشته باشند. به این شکل نیست که تصور شود چون هر دوی این کشورها می خواهند روابط گسترده استراتژیک داشته باشند نباید مشکلی وجود داشته باشد. این مشکلات توأما در روابط وجود دارد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: چینی ها از روابط خود با هند چه اهدافی را دنبال می کنند؟
اولا این که این دو کشور به طور بالقوه رقیب هستند و هر کدام از این کشورها یک سری توانایی دارند و در برخی از مناطق مرزی در روابطشان با پاکستان مشکل دارند. ولی فعلا سیاست این کشورها بر این است که کار را به درگیری نکشانند. مسئله دیگری که باید به ان توجه داشته باشیم این است که چینی ها بر خلاف زمانی که آمریکایی ها یکه تاز دنیا بودند، هیچ موقع در تاریخشان سیاست امپریالیستی و استثماری و استعماری را دنبال نکردند. به قول برخی چین شناسان؛ ظهور و رشد چین (the rise of China) به این شکل نیست که وقتی چین مانند آمریکا قدرت جهانی داشته باشد، به کشورهای دیگر یورش ببرد و حکومت های مختلف را ساقط کند، به کشور عراق و افغانستان یورش ببرد و هزاران نفر را بکشد، در سیاق فرهنگ چین چنین چیزی وجود ندارد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به وضعیت کنونی نگاهی که چینی ها به روابط خودشان با روسیه دارند، چیست؟
چین با روسیه در حال حاضر روابط خوبی دارد. آقای شی جین پینگ تا به حال هشت بار با آقای پوتین طی یک سال و نیمی که قدرت را در دست دارد، ملاقات کرده است. حتی در بازی های زمستانی سوچی هم ایشان به آن جا رفتند و شرکت کردند. یعنی در زمانی که بقیه کشورها این بازی ها را تحریم کرده بودند. در مورد مسئله اوکراین هم چین در وضعیتی قضیه را دنبال می کند که نه حمایت مطلق از روسیه باشد و نه این که روسیه را محکوم کند. چین نمی خواهد در مقابل آمریکا بایستد ولی مخالف تحریم هایی است که علیه روسیه اعمال شده است که این خود باعث نزدیکی روسیه و چین می شود. البته این بازی می تواند به بازی خطرناکی تبدیل شود. اما به این معنا نیست که چینی ها به سمت روسیه تمایل پیدا کنند، چون با روسیه مشکلات تاریخی هم داشته اند. یعنی در ظاهر قضیه این دو کشور به هم نزدیک شده اند. اما برای چین تا آینده قابل پیش بینی، آمریکا اولویت اول را دارد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اوضاع تضاد و همکاری چین و روسیه در اوضاع سیاسی، امنیتی و دیپلماتیک در شرایط کنونی چگونه است؟
به عنوان مثال در موردد مسئله اوکراین، چینی ها تجاوز روسیه به اوکراین را تأیید نکردند. چون می دانند اگر این مسئله را تأیید شود، میتواند تأثیرات متعاقبی در روابطشان با مناطق خودشان داشته باشند. چینی ها در روابط خود با آمریکا و روسیه یک مثلث ایجاد کرده اند و سعی در حفظ تعادل در این روابط دارند. به همین جهت در عین حال که در روابط خود با آمریکا خیلی احتیاط را رعایت می کنند، اما مدعی و محکم نیز هستند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: زمینه اختلاف چین با روسیه چیست؟
زمینه اختلاف همیشه وجود داشته است و نمی توان گفت که چینی ها روابط استراتژیک با روسیه دارند و در صورتی که باید گفت بیشتر روابط استراتژیک چینی ها با ایالات متحده آمریکا است و از این مورد هم کشور آمریکا و هم کشور چین مطلع هستند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: نوع توازن مورد نظر چین با کره جنوبی و کره شمالی چگونه است؟
چینی ها در مورد مسئله کره شمالی نگرانی هایی دارند، زیرا بزرگترین شریک تجاری کره شمالی، چینی ها هستند که از طریق کارت، چینی ها برای اعمال نفوذ به کره شمالی استفاده می کنند. اما از اینکه آقای “کیم چون یانگ” سیاست خصمانه ای را با کره جنوبی دنبال کند، بیمناک هستند. زیرا همانطور که می دانیم، تنها منطقه یخ بسته در دوران جنگ سرد در دنیا، همان منطقه مرز دو کره، یعنی مدار 38 درجه است. بنابراین نگرانی هایی دارند. زیرا چینی ها مایل به جنگ بین دو کره نیستند، زیرا روابط بسیار گسترده ای با کره جنوبی و سئول دارند و بالغ 450 میلیارد دلار با یکدیگر تجارت دارند، در مقابل ژاپن نیز چینی ها و کره چنوبی، به جهت اینکه هر دو کشور مورد هجوم ژاپن قرار گرفته بودند، با هم اشتراک نظر دارند. به طور کلی شبه جزیره کره 35 سال در اشغال ژاپن بوده است و جنایت ژاپنی ها علیه کره و حتی چین مشخص است. در ضمن در صدد بهره بردن از اهرم کره شمالی برای گرفتن امتیازهایی از آمریکا نیز هستند. بنابراین تنش غیر کنترل شدن در آنجا برای چینی ها بسیار خطرناک است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آینده سیاست خارجی چین در حوضه آسیا چیست؟
منطقه آسیا در اولویت نخست برای چینی ها قرار دارد. بنابراین خواهان حضور بسیار قوی به عنوان یک قدرت بزرگ آسیایی در منطقه هستند. یعنی به استثنای برخی کشورها مانند ژاپن با دیگر کشورهای آسیایی شاهد گسترش روابط خواهیم بود، به شکلی که آنچنان روابط اقتصادی با این کشورها تنیده خواهد شد که هرگونه مشکل سیاسی را از بین خواهد برد و چالش های سیاسی تحت پوشش نیاز های متقابل قرار خواهد گرفت.
