دکتر سیروس برنا
کارشناس مسائل عراق
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
راهکارهایی برای چگونگی جذب و مشارکت سنی ها در عراق
اگر بخواهیم به برخی از راهکارها اشاره کنیم این راهکارها عبارتند از :
در بعد نخست باید دولت مرکزی عراق با محوریت شیعیان و به نخست وزیری آقای حیدرالعبادی و گروه های هم گرا با آن تلاش کنند تمامی طرفیت های بالقوه قانون اساسی دائمی عراق را فعلیت ببخشند و عملیاتی اجرا کنند. این قابلیت ها و ظرفیت ها می تواند به ارتقا سطح مشارکت احزاب، گروه های مختلف از جمله سنی ها کمک کند.
دوم اینکه شخص حیدر العبادی و حزب الدعوه ( حزبی که ایشان منسوب به آن است) باید تلاش کند که از یک طرف تعامل و همگرایی بیشتری بین گروه های معارض اسلامی عراق ایجاد کند، و از سوی دیگر تلاش کند که زمینه مراوده و مفاهمه را با سنی ها خصوصا گروه های معتدل تر و میانه رو ایجاد کند تا این زمینه یعنی مرتفع شدن اختلافات، تشتت آرا و ارتقا سطح مشارکت سنی ها شود.
سوم قطع نظر عده ای از افراد بسیار رده بالا حزب بعث که در گذشته (یک دهه گذشته) تکلیفشان مشخص شده است و برخوردهای لازم با آنها تحت فرایند جدایی سیاسی، نظامی و امنیتی عراق صورت گرفته گروه های مختلف از جمله اسلامی شیعه باید تلاش کنند که زمینه استمرار آن بخش از هوادارن و اعضای حزب بعث که دارای عملکرد آن چنان منفی در مقابل مردم عراق نیستند در ساختار اداری عراق بیش از پیش مهیا کرده و آنها را جذب کنند.
چهارمین راهکار این است که به نظر می رسد که همان طور که ساختار فدرال عراق در شمال عراق توانسته تا حدودی کارآمدی و اثربخشی و اثرگذاری خود را نشان دهد این مقوله در مرکز و جنوب عراق ساختارش نهادینه شود آن زمان شاهد کاهش اختلافات و ارتقا مشارکت سنی ها خواهیم بود.
پنجم راهکار این است که روزی که قانون اساسی عراق به تصمیم مجلس ملی عراق رسید مقرر گردید، بازی گران و کنش گران سیاسی اجتماعی شش ماه پس از آن تکلیف متمم قانون اساسی عراق را روشن کنند اما متاسفانه بنا بر دلایل مختلف از جمله اختلاف بین دولت مرکزی و دولت اقلیم کردستان عراق، تهیه، تدوین و تصویب، ابلاغ و اجرای متمم قانون اساسی همواره به صورت نافرجام و معلق بماند . این خود آفتی است و این متمم می تواند بسیاری از مسائلی که دارای ابهام بوده و لاینحل مانده آنها را حل کند. این اتفاق نیز بر عهده مجلس عراق اعم از سنی ها و به خصوص شیعیان است. چرا که شیعیان اکثریت قاطع مجلس ملی عراق را تشکیل می دهند.
ششم اینکه دیگر این که کشورهای همسایه عراق باید تلاش کنند که تا حد امکان در امور داخلی عراق کمتر دخالت کنند و این شبهه و شائبه که مبنی بر دخالت کشورهای همسایه در امور عراق ایجاد شده را کم رنگ تر نمایند. این امر قطعا می تواند به این قضیه کمک کند.
راهکار هفتم این که مراودات علمی، آموزشی بین علما، حوزه های علمی و مراکز علمی و پژوهشی و نهادهای مدنی (NGO های کشورهای منطقه به خصوص کشورهای اسلامی) معطوف به شبهه زدایی، طرح مسائل مشترک جهت پیدا کردن مخرج و موازین مشترک برای رسیدن به اتفاق نظر در زمینه راهکارها چه در سطح مناسبات منطقه ای و چه در زمینه بخشی از مسائلی در داخل عراق می تواند به ارتقا سطح مشارکت سنی ها در فرایند سیاسی عراق نوین تحت عنوان فرایند دولت ملت سازی کمک کند.
نتیجه گیری:
وضعیت موجود به این معنا نیست که ما نسبت به آینده عراق نگران باشیم. باید اذعان داشت که اتفاقی که در عراق افتاد همانا جابه جایی قدرت و تغییر بنیادین اوضاع و احوال ساختار سیاسی، لذا حاشیه و آسیب و آفات را به همراه دارد. به نظر می رسد در مجموع باید در میان مدت به آینده عراق امیدوار باشیم. به نظر می رسد آقای حیدر العبادی می تواند با توجه به اصطلاحاتی که اخیرا شروع کرده (که راس آن معطوف به برخورد با فساد سیاسی، اداری و به ویژه فساد اقتصادی است) در میان مدت موفق شود و بخشی از مطالبات گروه های سنی اعم از میانه رو و افراطی و خصوصا میانه روها و مطالبات آحاد مردم از جمله شیعیان را مرتفع و برآورده کند.
به تعبیر دیگر اگر علت های مختلفی جهت اصلاحات کنونی دولت حیدرالعبادی بخواهیم ترسیم کنیم یکی از علت های اصلی آن این بود که بخش قابل توجهی از گروه های سنی عراق به جد انتقادهای شدیدی نسبت به عملکردهای نوری المالکی (نخست وزیر پیشین عراق) داشتند و معتقد بودند ایشان افراطی؛ یک جانبه گرایانه و یک طرفه به نفع شیعیان عمل کرده است. در این میان در این ایام آقای حیدر العبادی با یک عقلانیت بهتر با تحکم و شدت عمل کمتر تلاش می کند هم با فساد مبارزه کند و هم زمینه مشارکت واقعی بیشتر اقشار، احزاب و گروه های مختلف از جمله ملی گراها، تکنوکرات ها و سنی های میانه رو را (که نسبت به حرکت آقای نوری المالکی معترض بودند) را فراهم کند.
در این راستا گرچه به این زودی نباید توقع داشت که امنیت در عراق کاملا مستقر شود و فساد از بین برود اما در میان مدت باید خوش بین بود و این امکان وجود دارد. در مجموع با عنایت به جمیع جهات و به خصوص اتفاقات جدید در منطقه افتاده یعنی این که گروه های تروریستی در سوریه آنچنان که توقع داشتند نتوانستند کار خود را جلو ببرند و شاهد نوعی بازگشت در فرایند سیاسی سوریه و اقتدار و استحکام هستیم، و محوریتی که بین سوریه، ایران و حزب الله لبنان و حکومت بشار اسد در منطقه ایجاد کرده است؛ به نظر می رسد که اثر مثبت خود را روی اوضاع عراق نیز گذارد و نیروهای افراطی سنی مقداری ناامیدتر شوند و عقلای آنها نیروهای معتدل تر آنها در عراق تلاش کنند از طریق رویکردهای سیاسی مطالبات و مسائل خود را دنبال کنند. ضمن این که باید اضافه کرد که تلاش ها و اقدامات و برنامه هایی که آقای حیدر العبادی در چارچوب اصلاحات شروع کرده تا حدودی بتواند به بخشی از مطالبات مردم جواب دهد. ضمن این که نمی توان گفت ناآرامی های عراق کاهش خواهد یافت، اما می توان گفت در میان مدت و دراز مدت عراق به لحاظ اقتصادی ، توسعه یافتگی ، استقلال و امنیت روند رو به جلویی خواهند داشت.
واژگان کلیدی: جذب و مشارکت سنی ها در عراق، راهکارهایی جذب سنی ها در عراق حضور اعراب سنی در ساختار سیاسی عراق، اعراب سنی در عراق، وضعیت حضور اعراب سنی ، ساختار سیاسی عراق
