کارشناس مسائل عراق

مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC

اگر نگاهی به حضور داعش در سالهای گذشته عراق داشته باشیم بخش زیادی از عراق و سوریه را تصرف کند، اما در عراق و متحدان این کشور توانستند داعش در عراق را شکست بدهند. با این وجود بخشهایی از هسته های نهفته داعش در عراق همچنین وجود دارد گفتگوی زیر به بررسی وضعیت حضور نفوذ داعش در عراق پرداخته است

واژگان کلیدی:خطر بازگشت داعش ، نام جدید ، عراق ، افراط گرایی

مرکز بین المللی مطالعات صلح: قبلا ژنرال فیصل کاظم العبادی فرمانده پلیس دیالی در عراق در بیانیه ای اعلام کرد در طول سال 2018 میلادی ضربات مهلکی بر پیکره گروهک تروریستی داعش در عراق وارد آمد که بیشترین سرکرده های آن موسوم به «الاجنحه العسکریه»(بالهای نظامی) در دیالی از بین رفتند. با این حال وضعیت کنونی حضور و نفوذ داعش در جغرافیای سرزمینی عراق چگونه است؟

 بعد از شکل‌گیری حشد الشعبی و کمک ایران و کردستان عراق در مقابله با جریان تکفیری داعش اکنون این گروهک تروریستی از عراق خارج شده است و گروه پراکنده از داعش در مناطق شمال و غرب عراق به صورت سازمانی و پراکنده فعال هستند. در واقع عمده میدان تحرک داعش منطقه کمال ابوکمال مرز مشترک سوریه و عراق و موصل و الانبار است. معمولاً نیروهای داعش در منطقه ابوکمال تا قائم در عراق فعال هستند. در واقع اکنون شرایط به گونه ای است که حرکت میدانی گسترده داعش در شمال و غرب عراق وجود ندارد‎‎، اما به هر حال داعش ممکن است عملیات های پراکنده ای در مناطق مختلف عراق به ویژه در طول مراسم اربعین حسینی انجام دهند. باید گفت نیروهای امنیتی عراق کاملاً بر اوضاع مسلط هستند و تلاش گروهک تروریستی داعش برای ناامنی در عراق را خنثی خواهند کرد. با اینحال عناصر نهفته ای از داعش در عراق وجود دارد.

 مرکز بین المللی مطالعات صلح: آیا مشخص است میزان دقیق و شمار نیروهای داعش در جغرافیای سرزمینی عراق و استان های مختلف شمالی و غربی این کشور به چه میزان است؟                     

آمار تقریبی از این امر جود دارد و حدود ۲۰۰ نفر از نیروهای داعش که در جریان پاکسازی موصل از این شهر گریختند، اکنون در منطقه در حال تردد هستند. این گروه به صورت غیر متمرکز عمل می کند. یعنی در گروه‌های چند نفره فعال هستند. در واقع با توجه به وضعیت امنیتی عراق امکان فعالیت باز و آشکار فیزیکی و این گروه وجود ندارد. با این حال شمار آنان از ۲۰۰ نفر تجاوز نمی کند. به همین دلیل به نظر می رسد که آنان ها در مناطق کم جمعیت حضور دارند تا بتوانند در موقعیت مناسب حرکتی را انجام دهند.

 مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به واقعیت موجود در عراق آیا میتوان معتقد به این امر بود که ارتباط هسته های کنونی نهفته داعش در عراق با خارج از عراق قطع گردیده و در بین بین مرز های مختلف عراق در محاصره قرار گرفتنه و ارتباط آنها با خارج و حامیان خارجی آنها قطع شده است؟

 در واقع برآیند گزارش ها می‌دهد که امریکایی ها در منطقه شرق فرات، داعش را تحت پوشش خود قرار داده اند. یعنی کمک لجستیکی، اطلاعاتی و مالی از سوی عربستان و امریکا به گروه تروریستی داعش در منطقه شرق عراق فرات انجام شده است. در پایگاه بزرگ نظامی آمریکا در منطقه دیرالزور وجود دارد. در واقع امریکا شطرنج حرکت گروهک تروریستی داعش را بنا به دلخواه و سیاست‌های خود انجام میدهد. در واقع امریکایی ها کل نیروهای داعش را در اختیار دارند تا زمانی که بخواهند آنها را حرکت در بیاورند.

 مرکز بین المللی مطالعات صلح: در روزهای اگر اخیراً تلاش‌هایی برای تصرف شهر بیجی توسط داعش انجام شده است. در وضعیت کنونی نفوذ داعش در بین قبایل اهل سنت عراق تا چه میزان است و تا چه آیا امکان دارد هسته های خفته داعش دوباره فعال شوند؟

 مناطق الانبار و موصل کانون حضور نیروهای خفته داعش است. به دلیل اینکه رغبت ساکنان مناطق یاد ششده برای پذیرش نیرو های داعش وجود دارد لذا گروهک تروریستی داعش در بین ساکنان موصل و الانبار حضور دارد. با این حال به دلیل نوع پوشش امنیتی و رویکرد داعش در سالهای اخیر در مناطق اهل سنت و آسیب های جدی آنها به اهل سنت عراق، میزان رغبت مردم مناطق اهل سنت به داعش کمتر شده است. با این وجود هسته های خفته داعش در دراز مدت می‌تواند در منطقه فعالیت کنند.

 مرکز بین المللی مطالعات صلح: چه عوامل دیگری می تواند حضور داعش در عراق را پررنگ‌تر کند؟

 عوامل زیادی در این زمینه نقش دارد. میزان همگرایی مسئولان سیاسی در عراق عامل مهمی است. در حقیقت نارضایتی هایی که در زمینه خدمات عمومی میان ساکنان اهل سنت عراق به وجود می آید. همچنین به حاشیه راندن طوایف موجود در عراق از ساختار قدرت و نارضایتی عمومی در مناطق شمال غرب ممکن است پایگاه داعش را در عراق تقویت کند و آنها در آینده بتوانند از نارضایتی عمومی به ویژه در مناطق شمال غرب این کشور استفاده کنند. عراق نیازمند به وحدت همه طیف‌ها به ویژه سه گروه بزرگ شیعه، اهل سنت و کردها است. در واقع عراق نیاز به مدیریت بیشتری دارد تا تعامل منصفانه ای در قدرت را مد نظر قرار دهد و نفوذ مجدد داعش در شمال و غرب عراق را سبب شود.

 مرکز بین المللی مطالعات صلح: آیا امکان دارد داعش در عراق دوباره شروع به فعالیت کند؟

 در واقع نگرش عربستان و امریکا این است که مجدداً از داعش چهره جدیدتری و نام جدید تری استفاده کنند. امریکایی ها اکنون در صدد بازنگری در سیاست خود در مورد داعش هستند. لذا ممکن است با نام جدیدی داعش میدانی شکل بگیرد. آنها اکنون در حال آموزش برخی عناصر داعش در ابوکمال هستند تا زیر نام گروه جدیدی امنیت عراق و سوریه را دستخوش تزلزل کنند. به همین دلیل دعوت ممکن است داعش با نام جدیدی وارد عرصه ناامنی ها در عراق گردد.

در واقع اندیشه داعش همچنان در عراق وجود دارد و خواهد بود. حتی می‌توان گفت این نگرش در جهان عرب و جهان اسلام وجود دارد و هر روز گسترده‌تر می‌شود. در واقع هر چند اکنون وضعیت به گونه ای نیست که داعش بخواهد حضور فعالی در عراق داشت باشد، اما داعش نیز نیاز به زمان و نام های دیگری دارد و خطر تفکر داعشی همواره در جهان عرب وجود دارد.