مرکز بین المللی مطالعات صلح-IPSC

دولت اسلامی عراق در زمان اشغال عراق شکل گرفت. در دو سال گذشته و بعد از حوادث سوریه گروه دولت اسلامی عراق موضوع تشکیل دولت عراق و شام را در قالب جدیدی تحت عنوان داعش (دولت اسلامی در عراق و شام) مطرح کرد و سپس دولت اسلامی در عراق و شام تشکیل شد و در ماه های اخیر بر حجم فعالیت ها خود در سوریه و عراق افزوده است. در این بین با توجه به افزایش نقش داعش در مرزهای عراق و سوریه و انفجارها و رویکردهای این گروه در عراق برای بررسی بیشتر نقش داعش در عراق گفتگویی با دکتر حسن هانی زاده کارشناس مسائل عراق داشته ایم.

واژگان کلیدی: دولت اسلامی در عراق و شام، داعش، نفوذ و توان دولت اسلامی در عراق و شام در عراق ، رابطه القاعده و دولت اسلامی در عراق و شام، جبهه النصره

مرکز بین المللی مطالعات صلح : در دو سال گذشته حضور و نفوذ نیروهای داعش در  داخل مرزهای عراق چگونه بوده است؟

دولت اسلامی عراق و شام به گونه عملیاتی وجود ندارد. این گروه مجموعه ای از گروه های سلفی و تفکیری القاعده است که  تشکیل شده اند ولی عملا نتوانسته دولتی را شکل دهند اما به عنوان نمادی تبلیغاتی و ترساندن دولت های سوریه و عراق   طراحی شده و عمل میکند. با توجه به شرایط موجود عراق دولت اسلامی عراق و شام چنین دولتی امکان عملیاتی ندارد و شکل نخواهد گرفت، اما این مجموعه همچون دولت امارت اسلامی طالبان در افغانستان به فعالیت های خود ادامه داده و هیچ گونه برنامه و طرحی برای سازماندهی دولت خود نداشته است. این گروه به گونه غیر مستقیم عملیات هایی ترویستی در عراق  انجام داده است.

مرکز بین المللی مطالعات صلح : در یک سال گذشته نیروهای دولت اسلامی عراق و شام درگیری هایی با ارتش عراق داشته است. وضعیت و توان نیروهای داعش در عراق چگونه است؟

گروهها و مجموعه جبهه النصره، لوائ التوحید، لوائ الاسلام، القاعده و عوامل حزب بعث سابق عراق در مجموعه ای قرار دارند و تلاش می کنند تا به نوعی و بدون هدف ناامنی ها را در عراق و سوریه گسترش دهند. اکنون حضور این مجموعه به گونه عملیاتی در عراق ملموس است، اما به دلیل اختلاف در بین آنها و مجموعه های آنها نتوانسته اند به نقطه مشترکی دست یابند. آنها به دلیل بافت اجتماعی و مذهبی عراق تلاش می کنند تا با سازماندهی و ایجاد ناامنی و درگیری های داخلی و منطقه ای از راه تجزیه عراق دولت خود را شکل دهند. اما باید توجه داشت که این مجموعه خود از چند ملیت مختلف تشکیل شده است و نمی تواند نظامی برخاسته از رای اکثریت در عراق را تشکیل دهد. لذا این تصور که بتوانند دولتی اسلامی در عراق تشکیل دهند مطابق با واقعیت نیست.

مرکز بین المللی مطالعات صلح : به نظر میرسد داعش در عراق به دنبال برقراری دولت اسلامی در عراق و شام از نگاه و منظر خود است. از نگاه داعش رویکردهایی چون موضوع انتخابات، نظر مردم، روند مسالمت آمیز کسب قدرت مورد پذیرش نیست. این گروه اکنون دارای چه اهدافی است؟

این گروه بر اساس تلقی اشتباه به دنبال تشکیل دولت اسلامی شبیه دولت ها و خلافت های صدر اسلام است و تلاش می کند تا دولتی خود را از خلافت اسلامی صدر اسلام ایجاد کند، اما با توجه به شرایط منطقه و جهان امکان شکل گیری چنین خلافتی وجود ندارد. هدف این مجموعه آن است که خلافتی را بدون نظام دمکراتیک و همراه با تفکرات القاعده ای ایجاد کند امری که رویایی است و عملیاتی نخواهد شد. در همین راستا اکنون تلاش می شود تا در غرب عراق و منطقه سنی نشین  غرب کشور خلافت اسلامی را شکل دهد.

مرکز بین المللی مطالعات صلح : به نظر میرسد حضور و نفوذ اصلی داعش بیشتر در استان های نینوا، صلاح الدین و انبار عراق جدی تر بوده و حضور آنان در مناطق دیگر محدود بوده باشد.آیا این امر بیانگر آن است که ارتباط داعش عمدتا غرب عراق است؟

با توجه به رویکرد سلفی مناطق غرب عراق مانند صلاح الدین و انبار سنی نشین آنها دارای شهروندانی با نگرش سلفی هستند. همچنین در مناطق سنی نشین عراق هم این احساس وجود دارد که در آینده دولت عراق نقش فراگیری نخواهد نداشت و مانند گذشته اقلیتی بر اکثریت حاکمیت نخواهد داشت بلکه همچنان اکثریت بر اقلیت در عراق حاکم خواهد بود، لذا اکنون سلفی ها و سنی های غرب عراق تلاش می کنند تا از راه ایجاد ناامنی به نوعی غرب عراق را از مناطق جنوبی و شمال عراق تجزیه کنند. این امر در حالی است که سنی های معتدلی هم در مناطق غرب عراق حضور دارند و شرایط منطقه و استان های غرب عراق نیز به گونه ای  است که به نظر نمی رسد آنها از راه ناامنی بتوانند عراق را تجزیه کنند.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: گروه موسوم به «دولت اسلامی عراق و شام » مسئولیت انفجارهای خونین اخیر در اربیل عراق را برعهده گرفته است، حضور کنونی داعش در  کردستان عراق چگونه است؟

به نظر می رسد که این گروه نفوذ ویژه ای نداشته باشد، اما برخی از  عوامل افراطی و اسلام گرایان سلفی در کردستان عراق با آنها همخوانی و همنوایی دارند. بیش از نود درصد از شهروندان کردستان عراق مخالف حضور گروه های تروریستی در  اقلیم کردستان عراق هستند. به نظر می رسد این گروهها بکوشند ناامنی را به مناطق عراق گسترش دهند تا به نوعی زمینه تجزیه عراق به سه بخش کرد نشین، سنی نشین و شیعه نشین را فراهم کنند اما با توجه به بافت اجتماعی کردستان عراق  داعش نمی تواند در کردستان عراق موفق گردد. ضمن اینکه  اقلیم کردستان هم از نظر امنیتی شرایط  ویژه خود را داشته و نیروهای امنیتی اقلیم کردستان به شدت با حضور گروه های سلفی و تکفیری  در  این منطقه مخالف هستند و اجازه حضور بیشتر  داعش در این منطقه را نمی دهند.

مرکز بین المللی مطالعات صلح :  چه بازیگرانی از حضور بیشتر  داعش در عراق حمایت میکنند؟

دولت عربستان سعودی و  همچنین قطر تلاش می کنند از راه تشکیل دولت  خلافت اسلامی در عراق و شام از نفوذ شیعیان و علوی ها در عراق و سوریه بکاهند. اکنون عربستان به گونه مستقیم و قطر به گونه غیر مستقیم در تقویت این گروه ها نقش دارند. ضمن اینکه بندر بن سلطان  رئیس سازمان امنیت عربستان یکی از فعالانی است که در تقویت گروه داعش نقش مهمی ایفا میکند.  همچنین تمام کمک های تسلیحاتی و  مالی این گره از سوی عربستان و قطر تامین میگردد.

مرکز بین المللی مطالعات صلح : در چه صورتی حضور داعش در  استان های مختلف عراق افزایش می یابد؟

 اگر دولت سوریه نتواند در مقابل داعش ایستادگی کند و سوریه دچار فروپاشی گردد  قطعا مجموعه  داعش تلاش خواهند کرد که در مناطق موازات با مرز عراق و سوریه بویژه در  مرز استان هایی چون صلاح الدین و موصل با سوریه دولتی را ایجاد کنند اما با توجه به توانمندی دولت سوریه گروه هایی تروریستی و جبهه النصره  نمی تواند به اهداف خود برسد. هر چند داعش  تلاش می کند همچنان در  مناطق سنی نشین  عراق حضور داشته باشند.

گفتگو از فرزاد رمضانی بونش