مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC

گلبدین حکمتیار حزب اسلامی را در دهه 1350 بنا نهاد و پس از کودتای ثور، بزرگترین مرکز تمرکز نیروهای ضد شوروی گردید و با دریافت بیشتر از ۸۰ در صد کمک‌های آمریکا و سایر کشور‌ها نیرومندترین و سازمان دهنده‌ترین ارگان بود. بعد از خروج نیروهای شوروی سابق با کمک ارتشبد تنی وزیر دفاع وقت کودتای ناکامی را برعلیه رژیم دکتر نجیب الله، براه اندخت. در هنگام سقوط رژیم دکتر نجیب الله کوشید تا در کابل قدرت را بدست گیرد و سپس بر ضد نیروهای احمد شاه مسعود و برهان الدین ربانی جنگید. بعد از پیروزی مجاهدین حزب اسلامی حکمتیار با این حکومت مخالفت ورزید.سپس در سال ۱۳۷۵ به عنوان نخست وزیر دولت اسلامی وارد کابل شد. پس از اشغال کابل توسط طالبان راهی ایران شد. پس از سقوط طالبان بدست نیروهای آمریکا در آبان) ۱۳۸۱ و تشکیل حکومت موقت همواره از کابل انتقاد کرد. در این حال برای بررسی بیشتر نوع رویکرد و موضع گیریهای حزب اسلامی و آینده آن گفتگویی با همایون جریر کارشناس و از نزدیکان گلبدین حکمتیار داشته ایم. همایون جریر داماد گلبدین حکمتیار و خود چهره ای شناخته شده در میان مجاهدان افغان است. جریر تاجیک تبار و در دوره نخست وزیری حکمتیار، پست معاونت نخست وزیری و همچنین رئیس دفتری نخست وزیر را عهده دار بوده است. او مدت طولانی مسوول روابط خارجی حزب اسلامی آقای حکمتیار و مدتی هم معاون سیاسی وزارت خارجه افغانستان بوده است.

واژگان کلیدی: حزب اسلامی، توان و نفوذ حزب اسلامی افغانستان و موضع گیری ها و رویکردها حزب اسلامی ،حزب اسلامی حکمتیار،  رویکرد طالبان و دولت کابل

مرکز بین المللی مطالعات صلح: آیا حزب اسلامی در افغانستان با تحولات و انشعاباتی در یک دهه اخیر و پس از سرنگونی طالبان روبرو بوده است؟

حزب اسلامی بعد از سقوط طالبان تا امروز تحولات تشکیلاتی خاصی نداشته است و انشعاباتی هم در حزب صورت نگرفته است. تشکیلات حزب اسلامی به گونه ای است که حزبی فراگیر و بزرگ بوده و شاید در بین حزب نظرات مختلفی در مورد تحولات کشور وجود داشته است اما در حزب از نظر فکری و در مورد خطوط قرمز حزب و همچنین مواضع اصلی حزب اختلافی وجود ندارد و انشعابی هم صورت نگرفته است. یعنی انشعابی در حزب که بتوان در آن به عنوان انشعاب یاد کرد رخ نداده است.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: حزب اسلامی قبلا خواهان تغییرات در قانون اساسی کشور و خروج نیروهای خارجی شده‌ و گلبدین حکمتیار هم بارها حکومت رییس جمهور کرزی را غیرملی و “دست نشانده” توصیف کرده و آن را فاقد صلاحیت لازم برای مذاکره دانسته است؛‌ نگاه کنونی حزب اسلامی به مذاکره با دولت کابل و شورای عالی صلح چیست؟

نگاه حزب اسلامی هنوز تغییری نکرده و هنوز هم حزب بر این نظر است که دولت کرزای فاقد صلاحیت است و در کابل هم سفیر امریکا است که تصمیم میگیرد و همچنان تمام کشور در دست امریکایی ها و ناتو است. لذا حزب اسلامی دولت کابل را دولتی غیر ملی و بدون صحلاحیت دانسته و مذاکرت با دولت را بی فایده میداند. همچنین حزب بر این نظر است که شورای صلح هم نمیتواند مشکل افغانستان را حل کند، لذا مذاکره با شورای صلح را  قابل ارزش نمیداند. زمان زیادی است که گفتگو با شورای صلح را به تعویق انداخته است. همچنین از زمانی که دولت کابل قرارداد استراتژیکی با ایالات متحده امریکا امضا کرد حزب رسما اعلام کرد که  هر گونه  مذاکره و تماس با دولت کابل به تعویق افتاده و اکنون هم تماسی با  دولت کابل و شورای صلح  ندارد.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: در شرایط کنونی چه رابطه ای بین حزب اسلامی و جریان های مخالف دولت و بنیادگرا در افغانستان چون طالبان می توان متصور شد؟

 جریان های مخالف دولت شامل طیف بزرگتری است. این جریان ها شامل جریان های در حال جنگ با دولت و  جریان هایی که در زیر نفوذ دولت زندگی میکنند و مخالف دولت هستند می شود. من فکر میکنم نیروهایی که در افغانستان می جنگند و به دولت توجه اساسی نمی کنند آنها مخالف اشغال افغانستان هستند و برای آزادی کشور می جنگند. حزب اسلامی هم از دوازه سال  گذشته که بر ضد نیروهای خارجی میجنگد توجه اساسی به اشغال افغانستان کرده و به خاطر آزادی مردم افغانستان از اسارت بیگانگان میجنگد. واقعیت آن است که افغانستان کشوری اشغال شده و مردم اسیر امریکا هستند. در این حال اینکه حزب اسلامی  با طالبان هیچ رابطه ای ندارد. طالبان به دلایلی مخالف اشغال هستند و با نیروهای ناتو می جنگند. اگر چه اخیرا نیروهای طالبان از در مذاکره و معامله جدی با امریکای ها درآمده اند ولی واقعیت آن است که حزب هیچ رابطه ای با طالبان ندارد. یعنی هر چند دو گروه هدف واحدی را دنبال میکنند ولی گاه هم در داخل  بین افراد حزب اسلامی و طالبان  برخوردهایی هم انجام شده است.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: نگاه حزب اسلامی به پیمان امنیتی کابل واشنگتن و پایگاه های امریکایی در افغانستان و تاسیس دفتر طالبان در قطر چیست؟

حزب اسلامی معتقد است که دولت کابل اشتباه بزرگ و نابخشوندنی انجام داد و پیمان استراتژیک را امضا کرد. اکنون که کرزای  تصمیمم گرفته است پیمان امنیتی را امضا کند دوباره اشتباه بزرگ و نابخشودنی انجام میدهد که مشکل بزرگی برای کشور است. حزب و تمام نیروهای جهادی مخالف حضور امریکا در افغانستان پیمان امنیتی را پیمان اسارت افغانستان میدانند. پایگاه های خارجی و مصونیت سربازان امریکایی غیر از اسارت و پذیرفتن حاکمیت بیگانگان معنایی ندارد. لذا ما پیمان امنیت را پیمانی شرم آور می دانیم. در مورد مذاکرات قطر  حزب براین نظر است که نیروی مهمی مخالف نیروی ناتو اشتباه بسیار بزرگی را انجام داد و مذاکره جدی با امریکا را شروع کرد در حالی که از دید حزب اسلامی فرقی بین دفتر در قطر و دفتر در کابل وجود ندارد. دو کشور از کشورهایی هستند که تحت سیطره امریکا هستند، لذا طالبان اشتباهی بزرگی کردند اگر به سخنان جان کری و نمایندگان طالبان در قطر توجه کنیم نمایانگر تغییر مواضع طالبان است و از نظر حزب اسلامی اشتباهی بزرگ است.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: آیا حزب اسلامی در انتخابات ریاست جمهوری افغانستان که در سال 2014 شرکت میکند؟

نه. واقعیت آن است که در کنفرانس ناتو مصوب شد ناتو در بعد از 2014 در افغانستان می ماند و امریکایی ها بر این امر تاکید کردند. مواضع حزب روشن است و تا زمان حضور نیرویهای خارجی و خروج کامل نیروهای ناتو  حزب در انتخابات شرکت نمی کند. حزب انتخاباتی که زیر سایه بالگرد های امریکایی باشد را نمایشی میداند و در آن شرکت نمیکند و از نامزدی هم حمایت نمیکند. ولی اگر نامزدی استقلال افغانستان را خواستار، با اشغال مخالف، شعارش خروج بی قید و شرط نیروهای خارجی و  خواهان حکومتی اسلامی و مردمی باشد حزب شاید در حمایت از وی تلاش کند. اما در شرایط کنونی چنین  نامزدی وجود ندارد  امریکایی ها اجازه نمیدهد تمام کسانی که نامزد  انتخابات ریاست جمهوری میشوند باید به گونه ای از فیلتر سفارت امریکا بگذرند.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به نقش شخصیت هایی با پیشینه حزب اسلامی در ساختار سیاسی یک دهه اخیر افغانستان در واقع نقش و نفوذ حزب اسلامی در ساختار سیاسی دولت در افغانستان و نوع نگاه و رابطه با دولت کابل تا چه حدی است؟

حزب اسلامی حزبی فراگیر و ملی است و افراد زیادی را از بخش های مختلف به عضویت گرفته و اعضای تحصیل کرده و فعال زیادی داشته و در تمام افغانستان حضور دارد. شکی نیست که  برخی از اعضای حزب در رده های  مختلف دولت فعال هستند از جمله وزیر، استاندار و.. اما باید گفت هر چند برخی از اعضای حزب اسلامی که در دولت به کار گرفته شده اند اما این وظایف به نام حزب اسلامی به کسی داده نشده است و حزب سهمی در دولت ندارد  . همچنین اکنون حزب  نماینده ای در دولت افغانستان و کابل ندارد.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: آینده  نقش و نفوذ حزب اسلامی به چه متغیرها و عواملی بستگی دارد ؟

اگر عمیق تر به گذشته برویم نهضت جوانان مسلمان به حزب اسلامی تبدیل شد. این حزب بار جهاد را در دوران جهاد را در کنار جمعیت اسلامی افغانستان به دوش داشت. حزب اسلامی بسیار تشکیلاتی و اعتقادی بوده و هست. لذا من بعید میدانم که تحولات سیاسی و تغییرات در افغانستان تاثیری در نفوذ حزب در بین مردم داشته باشد. همچنین حزب در بین اقشار، اقوام و مذاهب مختلف نفوذ دارد.

گفتگو از فرزاد رمضانی بونش