مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
عربستان و عراق به عنوان دو همسایه و با داشتن بیش از 800 کیلومتر مرز مشترک، در تاریخ مناسبات نه چندان طولانی خود دوران پر فراز و نشیبی را سپری کرده اند. روابط پرتنش بغداد-ریاض از زمان روی کار آمدن حیدر العبادی و در پیش گرفتن سیاست خارجی جدید تحت عنوان سیاست تنش زدایی و بازگشایی تا حد زیادی بهبود یافته است که از نمونه های آن می توان به سفر ابراهیم جعفری وزیر خارجه و فواد معصوم به عربستان و پس از مرگ ملک عبدالله پیام تلگرافی از سوی حیدر العبادی اشاره کرد. در این بین طی روزهای اخیر سعودی ها از انتخاب ثامر السبهان به عنوان سفیر خود در عراق پس از ٢٤ سال اشاره کرده اند. گفتگوی زیر به بررسی متغیرهای جدید در روابط دو کشور با توجه به انتشار اسناد ویکی لیکس می پردازد.
واژگان کلیدی: عادی سازی روابط عراق و عربستان ، نقش متغیرهای اثرگذار در دوران جدید روابط عراق و عربستان، عادی شدن روابط عراق و عربستان ،عراق ، عربستان
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در چند سال گذشته روابط عراق و عربستان چگونه بوده است؟
در واقع از سال 2003 و زمانیکه رژیم بعث عراق سرنگون شد عربستان سعودی بنا بر نگرش‌های طایفه‌ای از پذیرش عراق به عنوان یک دولت و نظام جدید خودداری کرد. به اعتبار این که شرایط عراق به گونه ای است که اگر اکثریت بر حاکمیت در یک نظامی براساس حاکمیت اکثریت بر اقلیت تشکیل شود رژیم سعودی به طور طبیعی با اکثریت مخالف است. به همین دلیل عربستان سعودی برای نگرش های کاملا طایفه ای است و برنمی تابد که یک نظام دموکراتیک برخواسته از رای اکثریت در عراق تشکیل شود و لذا تقریبا از سال 2003 روابط عراق و عربستان در سطح پایین تری تنزل پیدا کرد و عربستان سعودی حاضر نشد که سفیری به عراق اعزام نماید.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: علل تعیین سفیر عربستان در عراق در شرایط کنونی چیست؟
عربستان سعودی تلاش کرد که تا در طول 12 سال گذشته از طریق تحریک اقلیت‌های افراطی موجود در عراق از شکل‌گیری یک نظام دموکراتیک و تشکیل یک دولت قدرتمند در عراق جلوگیری کند. تظاهراتی که منجر به برکناری نوری‌المالکی شد و همچنین برخی از اختلاف‌های موجود میان اقلیت و اکثریت موجود شد که عربستان سعودی در صدد باشد که اوضاع عراق و اوضاع داخلی آن را ناپایدار کند. اما با توجه به اینکه آقای حیدر العبادی نخست‌وزیر عراق دارای نگرش‌های کاملا ملی و فراملی درمورد عراق هست سعی کرد که از طریق ایجاد همگرایی میان طیف‌های مختلف به نوعی در حقیقت از ایجاد اختلاف میان اقلیت و اکثریت جلوگیری نماید. لذا عربستان در عراق از طریق اختلاف افکنی با شکست مواجه شد و الان مجبور است که اعتراف کند که به هرحال می‌خواهد با عراق رابطه برقرار نماید.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: نگاه ریاض به روابط عراق و عربستان چیست؟
عربستان سعودی مایل نیست در کنار مرزهای خود وجود یک کشور قوی قدرتمند و باثباتی مثل عراق را بپذیرد. وجود چنین نظامی که احمال بر رای اکثریت می‌گذارد موجب خواهد شد که ملت عربستان در صدد یک دولت مشابهی برآیند و این برای رژیم آل سعود بسیار شکننده خواهد بود.
به طور طبیعی به دلیل اینکه عربستان سعودی مایل نبوده نظام جدید را به رسمیت بشناسد ، اختلافات زیادی میان عراق و عربستان سعودی بروز کرده است. الان در حقیقت عربستان سعودی سعی می‌کند از طریق مهار عراق و برقراری رابطه‌ای جدید با عراق به نوعی عراق را از ایران جدا و در اختیار بگیرد. به نظر می‌آید که تلاش عربستان سعودی این است که از طریق مهار عراق به نوعی دامنه ناامنی‌های عراق را در این کشور ادامه دهد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: انتشار اسناد ویکی لیکس چه تاثیری در روابط عراق و عربستان داشت؟
طبیعی است که انتشار اسناد ویکی لیکس درباره روابط عراق و عربستان موجب خواهد شد که ملت عراق نگاه خود را نسبت به عربستان تغییر دهند. حتی اقلیت سنی نیز در حقیقت از انتشار این اسناد بیش از پیش شگفت زده شده‌اند و این نشان می‌دهد که عربستان سعودی دارای طرح های تفرقه آمیزی در عراق است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: چه احزاب و گروه هایی در شرایط کنونی عراق از عادی شدن روابط عراق و عربستان استقبال می‌کنند؟
اقلیت اهل سنت خصوصا ساکنین مناطق الانبار ، موصل و صلاح الدین دنبال برقراری رابطه با عربستان هستند و عربستان سعودی را بخشی از امتداد عقیدتی خود می‌دانند. به همین دلیل به نظر می‌رسد که اهل سنت شمال و غرب عراق تمایل دارند که رابطه دو کشور بهبود پیدا کند و عربستان سعودی حضوری فعال داشته باشد. اما به هرحال برخی از اکثریت عراق مثل شیعیان به خصوص شیعیان جنوب عراق این‌ها تمایلی ندارند عربستان سعودی روابط خود را با عراق باز تعریف نماید.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اهداف دولت عبادی از عادی سازی روابط با عربستان چیست؟
آقای حیدر العبادی دارای نگرش های کاملا میانه رو و در حقیقت ملی است که سعی می‌کند عراق را به چارچوب عربی خود باز گرداند و رابطه عراق را با کشورهای عربی بهبود ببخشد. آقای العبادی تلاش می‌کند که عراق فراتر از نگرش های طایفه‌ای و مذهبی دارای یک سری نگرش های کاملا عربی باشد و جایگاه عراق را ابتدا در میان کشورهای عربی تعریف کند تا بتواند در حقیقت از وضعیت کشورهای اتحادیه عربی برای ارتقا جایگاه عراق استفاده کند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در شرایط کنونی آیا هیئت حاکمیت عربستان نگاه ویژه‌ای به عراق دارند؟
نگاه حاکمیت عربستان به عراق خیلی تفاوت نکرده اما با توجه به اینکه عربستان سعودی اشتباهاتی در منطقه مرتکب شده است؛ (اشتباه عربستان در سوریه، یمن، لبنان موجب شده است که عربستان سعودی به شدت دارای انزوای سیاسی شود ) به همین دلیل اکنون عربستان سعودی در صدد یارگیری جدیدی برآمده است. سفر معان ولیعهد عربستان به روسیه و فرانسه نشان می‌دهد که عربستان سعودی سعی می‌کند که خارج از اراده آمریکا دست به یارگیری جدیدی بزند و رغبت حکام عربستان برای رابطه با عراق ناشی از انزوای سیاسی آنان است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: چه بازیگرانی از عادی سازی روابط عراق و عربستان استقبال می‌کنند؟
طبیعی است که کشورهای عربی مثل اردن و کویت و امارات از عادی سازی روابط عربستان و عراق استقبال خواهند کرد. اما به هر حال رابطه عربستان و عراق موجب می‌شود که برخی از دوستان عراق یک سری نگرانی هایی داشته باشند. طبیعی است که اکثریت مردم عراق سعی خواهند کرد که به نوعی جایگاه و نگرش خود را از حوزه عربی به حوزه کاملا مذهبی و دینی گسترش بدهند و لذا پیچیدگی هایی در خصوص رابطه عربستان و عراق وجود دارد. به هر حال هدف عربستان سعودی این است که نفوذ ایران را در عراق به شدت کاهش دهد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: نگاه آمریکا به این رابطه چگونه است؟
آمریکایی‌ها با توجه به این که اکنون با عربستان دچار اختلاف هستند مایل نیستند که عربستان به نقش تخریبی خود در عراق ادامه بدهد . به همین دلیل به نظر می‌رسد که آمریکایی‌ها خیلی احساس رضایت ندارند. اما به هر حال برخی از دوستان عربستان خصوصا کشورهای عرب منطقه سعی می‌کنند عربستان نقشی فرادستی در عراق داشته باشد و بتواند در حقیقت اهداف پان عربیستی را در عراق پیاده کند.
