ترکیه ,اردوغان و پ.ک .ک

علی رمضانی بونش

مرکز بین المللی مطالعات صلح IPSC
www.peace-ipsc.org

با افزایش حملات و موج انفجار هایی پ ک ک علیه نظامیان ودولت ترکیه در چند هفته گذشته اینک دولت حاکم حزب عدالت وتوسعه  در مقابل روندی پیچیده قرار گرفته است روندی که از یک سو میتواند بازگشت به عقب در روابط آنکارا با پ ک ک  و جامعه کرد های این کشور تلقی شود و از سویی دیگر شاید بتواند به مساله سه دهه ای جنگ  پ پ ک با دولت آنکارا خاتمه دهد .

در سالهای 1984 تا  1999میلادی جنگ میان دولت ترکیه و کردهای این کشور 37 هزار کشته درپی داشت و باعث مهاجرت و شهرنشینی بسیاری از  روستائیان کرد شد یکی از نتایج مهم آن محروم شدن پ.ک.ک از منشاء طبیعی و پایگاههای حامی خود یعنی کردهای روستایی شد در این میان با دستگیری اوجالان هر چند از یک سو قدرت و مانور پ ک ک  کاسته شد واز سوی دیگر نیز تمایلاتی نیز در میان پ ک ک  وکردهای مخالف برای صلح با دولت به وجود آمد .در این روند با طرح گشایش کردی از سوی دولت اردوغان این امیدواری ها بسیار شد؛ اما رویدادهای یک سال گذشته و عدم تغییر جدی نگاه دولت ترکیه(خواسته یل ناخواسته) به کردهاو پ ک ک و در خواست های احزاب و گروه  های قانونی و غیر قانونی کرد در کنار کنار گذاردن آتش بس از سوی پ ک ک و توجه بیشتر این حرب به انجام عملیات بر ضد دولت ترکیه باعث شد تا در واقع برخلاف تصور, اینک دامنه ی درگیری های آنکارا با پ ک ک گسترش یافته و حتی بر دامنه ی آن در آینده افزوده شود در این حال به نظر میرسد هم اکنون سناریو ها وطرح  های متعددی میتواند مد نظر مقامات ترکیه باشد :

1.راه حل نظامی و فشار بر پ ک ک:

با تشدید در گیری ها با پ ک ک و نگاه به راه حل نظامی و تشدید فشار ها بر این حزب هم در میان احزاب مخالف پارلمان و هم ارتش و هم در لایه هایی از حزب عدالت وتوسعه  تشدید شده است در این راستا احزاب ملی گرا و مخالف تاکید دارند سیاست های دولت اردوغان در اعطای آزادیهای بیشتر به کردهای شرق کشور اشتباه بوده است وهمچنین مدعی شکست طرح اصلاحات دمکراتیک شده و دولت را به بی کفایتی در مدیریت این طرح متهم کرده و بر این نظرند که برقراری حالت فوق العاده در مناطق کردنشین شرق و جنوب شرق ترکیه, تشدید عملیات ارتش ترکیه در این مناطق وشمال عراق و حتی اعدام ” عبدالله اوج آلان” رهبر زندانی حزب کارگران کرد ترکیه میتواند از دامنه عملیات پ ک ک بکاهد امری که به نظر میرسد چندان با رویکرد های دولت اردوغان همراه نباشد امابه نظر میرسد دولت میکوشد تا با انجام طر ح هایی بر امنیت مناطق کردنشین بیافزاید چنانچه طرح اعزام 15 هزار نیروی ورزیده , آموزش دیده و کماندو به جنوب و جنوب شرق ترکیه ,استخدام نیروهای بیشتری از میان جوانان منطقه وطرح های انجام عملیات بیشتر به مناطق شمال عراق میتواند در دستور کار باشد.

2.حل مساله در روابط خارجی:

در یک ماه گذشته بسیاری در ترکیه با در ارتباط دانستن افزایش حملات پ ک ک با تلاش های خاورمیانه ای ترکیه و کاهش روابط با اسرائیل بر این نظرند که درواقع این اسرائیل است که با حمایت از پ ک ک میکوشد تا بر آنکارا فشار وارد کند. در این بین کاهش همکاری نظامی ترکیه با تل آویو( ترکیه در سال ۱۹۹۶ پیمان همکاری با اسراییل در زمینه اطلاعاتی و نظامی را امضا کرده است واز سال ۱۹۹۰ میلادی روابط ترکیه و اسراییل به یک شراکت راهبردی تبدیل شده بود.) در کنار کاهش همکاری اطلاعاتی ترکیه با اسرئیل و آمریکا( بویژه در مورد پ ک ک که کمک بسیاری در مبارزه آنکارا علیه پ ک ک میکرد) باعث شده است تا اینک ترکیه بکوشد با ترمیم برخی سیاست های خود و یا اعمال فشار ازیک سو پایتخت های اروپایی را مجاب به همکاری با آنکارا در مورد فشار بر پ ک ک کند. در این راستا اردوغان اعلام کرده است که این سازمان به همان اندازه که برای ترکیه مضر است، برای کشورهای اروپایی نیز تهدید محسوب می‌شود.در این میان ترکیه بر این نظر است که از آنجا که بزرگترین تامین‌کنندگان تسلیحاتی پ‌ک‌ک کشورهای اروپایی ,که متحد ترکیه و عضو ناتونیز هستند ؛ترکیه باید آماده آغاز دور جدید راه‌حل‌های دیپلماتیک برای توقف تامین تسلیحاتی پ‌ک‌ک توسط این کشورهای باشد.از سوی دیگر هر چند روابط ترکیه با سوریه (حامی پیشین پ ک ک)به دوستی گراییده اما نگاه متفاوت کردستان عراق  دولت بغداد و امریکا به آنکارا باعث شده تا اینک ترکیه با  در نظر داشتن  چالشهای موجود بکوشد تا حمایت بیشتر آنان از مبارزه علیه پ ک ک را بدست بیاورد و حتی طرح هایی نظیرافزایش عملیات برون مرزی در عراق  وهمکاری اطلاعاتی ونظامی بیشتر اربیل ,بغداد وواشنگتن علیه پ ک ک و حتی تغییر مرزهای موجود و300 کیلومتری  مشترک و کوهستانی بین ترکیه و عراق به عنوان یکی از راه های مبارزه با پ ک ک مد نظر باشد.  

3.تاکید بر تداوم رویکرد غیر نظامی:

گشایش کردی و دموکراسی سازی از اهدافی بود سال گذشته اردوغان درمورد کردها اعلام داشت در این میان به نظر میرسد با توجه به فشار های موجود از سوی ارتش و مخالفان دولت خواهد کوشید تا از طرح اصلاحات دمکراتیک منصرف نشده و حالت فوق العاده در این مناطق اعلام نکند چرا که این هدفی است که پ.ک.ک با تشدید حملات و ایجاد شکاف در جامعه دنبال آن است. در کنار این باید به یاد داشت که هزینه  های سنگینی از قبل رویکرد نظامی  تا کنون به این کشور تحمیل شده است, چنانچه معاون حزب  عدالت و توسعه ترکیه اعلام کرده است که ضرر ترکیه طی 30 سال گذشته در مبارزه با تروریسم 300 میلیارد دلار بوده است.علاوه بر این نیز امروزه بسیاری در ترکیه بر این نظرند که آنکارا باید به گفتگو با پ ک ک بپردازد چه اینکه مساله پ.ک.ک راه حل نظامی ندارد هر چند این نگاه امروزه با واکنش تند برخی از مطبوعات و محافل لائیک روبرو است اما  تعدادی از مطبوعات میانه رو و روشنفکران جامعه ترکیه و اقلیت کرد از آن حمایت کرده اند