مرکز بین المللی مطالعات صلح-IPSC

ترک‌های عراق یا عراقی‌ های ترک به طور عمده سکونت‌گاه آنان در شمال عراق، و دارای روابط نزدیک فرهنگی و زبانی با ترکیه هستند. ترکمن‌ها پس از عرب‌ ها و کرد ها سومین قومیت عراق محسوب می‌شوند. جغرافیای حضور انسانی ترکمن‌های عراق، از مرز ترکیه با عراق از حدود مرزی حکاری و سیرت شروع می‌شود و شهر تلعفر شمالی‌ترین شهر ترکمن نشین است. این امتداد با در بر گرفتن موصل به سمت غرب و جنوب ادامه پیدا کرده و به کرکوک میرسد. گذشته از این در منطقه کردستان عراق نیز علاوه بر کردها و اقلیت‌های آشوری، کلدانی، ارمنی و … ترکمن ها هم زندگی می‌کنند و در انتخابات اخیز نیز بخشی از 11 کرسی برای قومیت های غیر کرد درکردستان را به دست آورند. در همین حال برای بررسی بیتشر نقش ترکمن ها در عراق گفتگویی با ناظم دباغ نماینده کردهای عراق در ایران داشته ایم:

واژگان کلیدی: ترکمن‌های عراق، نقش سیاسی ترکمن ها در عراق، احزاب ترکمن‌های عراق، رابطه اقلیم کردستان و  ترکمن‌های عراق، روابط دولت عراق با ترکمن‌های عراق، نقش ترکمن ها در آینده کرکوک

 

مرکز بین المللی مطالعات صلح : اطلاعات آماری اعلام شده در مورد ترکمن های عراق با ابهام هایی روبر است . یعنی گاه جمعیت ترکهای عراق چیزی در سقف دو درصد و یال حتی سه درصد کل جمعیت عراق نشان داده شده است و گاه برخی منابع غربی جمعیت ترکمن‌های عراق را ۵۰۰٬۰۰۰ نفر ذکر می‌کنند. برخی منابع دیگر چون برخی منابع ترکمنی داخل عراق آن را بالاتر دانسته و تا ۳ میلیون نفر می‌دانند. شمار واقعی ترکمن های عراق و مناطق حضور انها در کدام بخش ها از عراق است؟

مسئله ترکمان در عراق و کردستان به زمانی برمی‌گردد که حکومت امپراتوری عثمانی بر منطقه تسلط پیدا کرده بود؛ در آن زمان، ترکمان هایی که با نیروهایشان و یا همچون کارمند و یا مسئول به منطقه آمدند در آنجا سکنی گزیدند. و براساس کارهای شان در  شهرها و دیگر مراکز پخش شدند. ولی همچون تراکم جمعیتی در درجه اول، اکثرشان در داخل استان کرکوک و همچنین بخش کمی از آنها  نیز در اربیل و استان موصل و در موصل نیز بیشترشان در منطقه «تلعفر» ساکن شدند. تعداد ترکمن ها تاکنون بر اساس سرشماری دقیق و مشخص نیست؛ ولی تا کنون تعداشان در اقلیم کردستان اندک بوده و به همین دلیل در انتخابات اخیر ، (همچنان‌که مطلع هستید) کرسی‌های کمتری توسط احزاب و گروههای سیاسی به دست آوردند. در کنار این، حکومت اقلیم کردستان و مسئولان سیاسی کُرد، همیشه احترام ویژه‌ و حقوق بیشتری برای ترکمن های عراق قائل بوده‌اند. که این حقوق را  نیز حق طبیعی آنها دانسته است؛ همچنان‌که برای بدست آوردن حق ملت کُرد مبارزه کرده، به همین شیوه نیز معتقد به بدست آوردن حقوق ملتهای دیگر بوده است.  

 

مرکز بین المللی مطالعات صلح : از نظر تقسم بندی های داخلی ترکمن‌های عراق مسلمان شیعه و سنی هستند. در این بین روابط ترکمن های عراق با کردها در یک دهه گذشته با چه تحولاتی روبر بوده است ؟

ترکمان های عراق همچون ملتها و دیگر مذاهب، مورد هجوم درندانه رژیمهای دیکتاتور و فاشیست عراق قرار گرفته‌اند؛ به همین دلیل در اکثر مواقع، تعدادی از آنها همدوش با کردها در حال مبارزه و تلاش بر ضد دیکتاتوری بوده‌اند.

 

مرکز بین المللی مطالعات صلح : از نظر سیاسی ترکمن‌های عراق دارای احزابی چون جبهه ترکمن‌های عراق، اتحاد اسلامی ترکمن‌های عراق، حزب خلق ترکمن جنبش دموکراتیک ترکمن، حزب اخوان ترکمن عراق و… هستند مهمترین احزاب ترکمنی در عراق تا چه میزانی  دارای نفود در ساختار سیاسی عراق و  اقلیم کردستان هستند؟

 در حقیقت، من در اینجا نمی‌خواهم در مورد تعداد، توانایی و تخصص هیچ گروه یا جریانی صحبت کنم؛ تنها به این اشاره می‌کنم که در انتخابات و در رقابت با یکدیگر، اختلاف آنچنانی بین آنها مشاهده نمی‌کنم و همه آنها سرانجام شان به کرسی‌های کم ختم می‌شود. این امر نشانه آن است که تعداد و توانایی‌هایشان در مقابل یکدیگر محدود است.  

 

مرکز بین المللی مطالعات صلح : نخستین رسانه‌ی ترکمن‌های عراق از سال ۲۰۰۴ میلادی توسط جبهه ترکمن‌های عراق با نام شبکه تلویزیونی ترکمنلی افتتاح شد.وضعیت کنونی رسانه ای ترکمن های عراق چگونه است؟

به دلیل آزادی کنونی که در اقلیم کردستان وجود دارد، همه ترکمن های عراق دارای روزنامه، رادیو و تلویزیون محلی مخصوص به خود را دارند؛ به طور کلی وسایل ارتباط جمعی احزاب و گروههای سیاسی تعدادشان زیاد است.

 

مرکز بین المللی مطالعات صلح : نگاه کنونی ترکمن های عراق به آینده کرکوک و پیوستن آن به اقلیم کردستان عراق یا …. چیست؟

در مورد الحاق کرکوک به اقلیم کردستان، تاکنون به نتیجه واحدی منجر نشده است؛ که بخشی از آن نیز به انجام دادن ماده 140 (که درخواست شده است که در یک انتخابات آزاد، مردم استان کرکوک در این مورد تصمیم بگیرند) بر می‌گردد. هر چند به عقیده بنده، اگر به تاریخ، جغرافیا، نقشه‌ها و اسناد مراجعه شود؛ کرکوک جزوی از کردستان عراق است و نیازی به برگزاری انتخابات نیست. ولی باز هم برای حفظ دمکراسی، حقوق و آزادی، کُردها این راه را انتخاب کرده‌اند. 

 

مرکز بین المللی مطالعات صلح : چندی پیش احمد داوداوغلو حمایت از ترکمن های عراق  را یکی از مبانی اخلاقی و سیاسی حکومت کشورش دانست. در سالهای گذشته نیز ارتباط هایی بین تشکیلات سیاسی ترکمن های عراق با محافل پان-تورانیست ترکیه وجود داشته است. در شرایط کنونی روابط  و نفوذ ترکیه در بین کدام جریان ها و گروه های ترکمنی عراق بیشتر بوده است؟

حضور ترکمان ها در عراق و اقلیم کردستان یک حقیقت تاریخی است  و بر این اساس، اگر در هر جایی  ترکمان وجود داشته باشد و ترکیه بخواهد در کار آنها دخالت کند؛ بایستی عرب، فارس و کُرد نیز به همان شیوه رفتار کنند. در کنار اینها مسئله کُرد از ترکمان جداست؛ چنانچه مناطقی که کردها در آن ساکن هستند سرزمین آباء و اجدادیشان است و نه دلایلی همچون کوچ‌کردن و یا دست‌یازیدن، بهانه‌ای برای ماندنشان در آن منطقه شده باشد. گذشته از این نیز  ارتباط میان گروه‌های سیاسی ترکمان و ترکیه و یا توران را به اسناد و تاریخ واگذار می‌کنیم.

 

گفتگو از فرزاد رمضانی بونش