فاطمه خادم شیرازی
پژوهشگر و مدرس دانشگاه
مرکز بین المللی مطالعات صلح –IPSC
با تغییر قدرت در آمریکا،و موضع گیری جدید بایدن مبنی بر اینکه آمریکا به جهان دیپلماسی بازگشته و به دنبال ترمیم آسیب‌های چند سال گذشته است.بایدن سعی دارد سیاست خارجی خود را با کشورهای دنیا از طریق دیپلماسی تقویت کند. بایدن بدون اشاره ای به وضعیت بحرانی منطقه خاورمیانه ، فقط قول عدم حمایت و پایان جنگ نیابتی در یمن ،و عدم فروش تسلیحات نظامی تهاجمی به عربستان را داد، اما در خصوص سوریه اظهار نظری نکرد .بایدن در نطق های انتخاباتی اظهار کرده بود که سوریه در فهرست پایین اولویت های دولت جدید می باشد. از لابه لای سخنان بایدن می توان موضع گیری او را در قبال سوریه مشخص کرد.بایدن در سخنان خود اظهار کرد: : ما قصد داریم اتحادهای خود را احیا کنیم. به نظر می‌رسد احیای اتحادها در منطقه خاورمیانه در محور سیاست ترمیم روابط با ترکیه ، و اتحاد دوباره با کردها، و افزایش فشار با حضور نظامی، جنگ نیابتی و تحریم به حکومت سوریه در راستای تغییر رفتار می باشد.
لذا رویکرد حمایتی و احیای اتحاد خود از کُردها ی مخالف دولت سوریه ، که در زمان ترامپ مورد بی مهری قرار گرفتند، افزایش خواهد یافت.بایدن کُردها را به‌عنوان نیروی نیابتی در محور شمال شرق سوریه ، با توجیهاتی مانند مسائل حقوق بشری حفظ می نماید.
گرچه بایدن و مشاوران او بیان کردند که تمایلی به مداخله نظامی جدید در خاورمیانه ندارند و از طریق دیپلماسی و سازمان ملل متحد،سعی خواهند کرد،یک راه حلی سیاسی و با استفاده از مذاکره و تصویب قانون اساسی جدیدی برای سوریه جنگ را خاتمه دهند.اما در عملیات بازسازی سوریه نیز شرکت نخواهند کرد.
اما به نظر می رسد آمریکا قصد دارد با حفظ حضور نظامی زمینی محدود آمریکا ،تقویت کردها و نیروهای شبه نظامی قسد ، و استفاده از نفت و محصولات کشاورزی فشار اقتصادی، بر دولت سوریه اعمال کند. زیرا بزرگ‌ترین میادین نفتی سوریه از جمله میدان العمر در شمال شرق این کشور قرار دارند. و احتمالا با تکیه بر حقوق بشر ، کمک اقتصادی به کردها خواهد کرد.در صورت چنین اقدامی با مخالفت دولت سوریه،ترکیه، ایران و روسیه مواجه خواهد شد.
سوریه حساس ترین منطقه برای دولت آمریکاست، زیرا آمریکا مجبور است با سه کشور روسیه، چین و ایران رو به رو شود،لذا با تقویت و حمایت نظامی از کردها در سوریه، می تواند علاوه بر اشراف به داخل سوریه ، تهدیدی برای راه زمینی طرح پکن ، و مانعی برای پیشروی ترکیه شود.
جو بایدن سعی خواهد کرد، با تکیه بر سخنان اخیر خود مبنی بر بازگشت به دیپلماسی در سیاست خارجی، با تحت فشار قرار دادن ترکیه برای پایبندی به حقوق کردها آنکارا را دعوت به مذاکره با پ.ک.ک کند. اگر بایدن با حربه دیپلماسی وارد روند سیاسی با دولت سوریه شود راه ورود جریان‌‌های همسو با آمریکا را تقویت ، و ساختار قدرت آمریکا را افزایش خواهد داد.
به نظر می رسد سخنان اخیر بایدن مبنی بر مقابله با تهدیدهای چین و روسیه علیه دموکراسی ،در سوریه با مشکل افزایش ارتباطات موجود میان سه کشور چین، روسیه و ایران و همگرایی آن ها در تحولات سوریه و مخالفت به حضور آمریکا، روبروست.
از طرفی ترکیه هیچ گونه اعتمادی به مواضع دلت بایدن در قبال کردها ندارد.در سال ۱۹۹۹جوبایدن در مقام یک سناتور آمریکایی در مقابل درخواست وام ترکیه بیان کرده بود: ترکیه به ایالات متحده نیاز دارد ولی خلاف آن صادق نیست. پس مساله قبرس را حل کنید تا به شما وام بدهیم.که با انتقاد بسیاری در ترکیه روبروشد و از او به عنوان ضدترک ترین سیاستمدار آمریکایی یاد کردند. جو بایدن در سال ۲۰۱۴، نیز دولت اردوغان را عامل پیدایش و گسترش داعش در سوریه و عراق دانسته که با انتقادات شدید آنکارا روبرو شد.
ترکیه در یک دهه گذشته حمایت کنگره، پنتاگون و جامعه امنیتی آمریکا را از دست داده و نقش حمایتی آمریکا از کردهای ترکیه بیشتر شده است. به نظر می رسد بایدن سعی خواهد کرد بدون در نظر گرفتن پ.ک.ک به عنوان یک سازمان تروریستی ترکیه را راضی به خروج نیروهایش از منطقه کردنشین کند. اما با نیروهای کرد-عرب سوریه یا نیروهای دموکراتیک رفتاری متفاوت خواهد داشت.
اما اگر دولت ترکیه بخواهد بر ادامه جنگ اصرار ورزد، مسلما آمریکا متحد دیگری را جایگزین خواهد کرد، این را از سخنان جو بایدن درمورد سیاست های اردوغان قبل از انتخابات می توان فهمید اوگفت « من فکر می کنم که باید رویکرد بسیاری متفاوتی نسبت به رویکرد کنونی در برابر وی در پیش بگیریم و برای او روشن سازیم که از رهبران اپوزیسیون حمایت می کنیم و اردوغان باید بهای سنگینی بپردازد.» اما عضویت ترکیه در سازمان پیمان آتلانتیک شمالی، ناتو، مانع از قطع کامل روابط با ترکیه خواهد شد.
از طرفی دولت اردوغان به چند دلیل ممکن است فشارهای خود را روی کردهای سوریه کاهش دهد.خرید اس 400 از روسیه که موجب آسیب روابط آمریکا و ترکیه شد، همچنین کاهش محبوبیت حزب حاکم ترکیه در داخل کشور و شرایط دشوار اقتصادی ترکیه که ناشی از کرونا است ،دولت ترکیه را پای میز مذاکره بکشاند. اما ترکیه هنوز خواهان عدم حمایت آمریکا از گروه ی.پ.گ و نیروهای سوریه دموکراتیک است و آنان را یک گروه تروریستی می داند .
چشم انداز
گرچه دولت بایدن درصدد است که از طریق دیپلماسی مشکلاتی را که با دخالت آمریکا در منطقه به وجود آمده ترمیم کند، اما ترمیم اعتماد سازی در بین کردهای سوریه به آسانی به دست نخواهد آمد.چون آمریکا در بین دو راهی قرار دارد و بیشتر تصمیم به حمایت و گسترش نفوذ خود در شمال شرق سوریه وکاهش نگرانی‌های ترکیه از طرف شبه‌نظامیان کُرد در قبال فشارهای سوریه، روسیه و ایران است. واز طرفی با عدم حمایت ترکیه تمایل آنکارا به روسیه بیشتر خواهد شد. ترکیه نمی‌توانست ادلب را بدون موافقت پنتاگون اشغال کند. لذا ادلب سوپاپ اطمینان امنیت اسرائیل و تهدیدی برای امنیت سوریه، روسیه، چین و ایران در دست ترکیه ، باقی خواهد ماند.
آمریکا سعی دارد در پوشش جلوگیری از قدرت گرفتن دوباره داعش ، اقدامات امنیتی را تحت پوشش حقوق بشر به منظور تسلط بر تحرکات دولت سوریه و نظارت برگروه تروریستی داعش برای امنیت رژیم صهیونیستی در مقابل کاهش حضور ایران و روسیه در سوریه ادامه دهد.
بعضی از تحلیلگران معتقدند که سناریوی بایدن برای ورود به بحران سوریه ،عمیق کردن بحران و منجرشدن به درگیری سیاسی و در نهایت روند تجزیه سوریه است. آمریکا در صورت اجرای این طرح با مخالفت ترکیه ،ایران و روسیه خواهد شد. لذا به نظر می رسد حمایت از کردهای سوریه بیشتر برای جلوگیری از آزادسازی
و گسترش قدرت دولت سوریه و موازنه قدرت ترکیه است.
ممکن است بایدن بخاطر حمایت کردها در انتخابات آمریکا، برای دلجویی و بدست آوردن اعتماد دوباره کردها، اتحادی بین معارضان کرد در خارج از کشور ایجاد ، و از سوریه به عنوان پایگاه هماهنگی با شورای دموکرات سوریه استفاده نماید.
به نظر برخی از تحلیلگران دولت بایدن فعالیت اتاق الموک را از سر خواهد گرفت. اتاق الموک، سوریه را به چند جبهه شامل جبهه شمال، شرق، جنوب، مرکز و ساحل تقسیم کرد و دو جبهه شمالی و جنوبی را به دلیل اهمیت آن بیشتر تحت حمایت قرار داد ، زیرا جبهه شمالی در مرزهای ترکیه و جبهه جنوبی در مرز مشترک با اردن و در طول نقاط محل حضور رژیم صهیونیستی قرار دارد. لذا در صورت فعال شدن دوباره این اتاق،بایدن از یک طرف تلاش خواهد کرد با وعده های اقتصادی و راه حل همه جانبه گرایی دیپلماسی سوریه را به خود نزدیک کند.و از طرف دیگرگروه‌های مسلح احمد العبدو را که مورد حمایت امارات و اسرائیل است، را بر علیه دولت سوریه تقویت نماید.
سخنان اخیر بایدن و اشاره نکردن به بحران سوریه، نشان می دهد که این قسمت از خاورمیانه در اولویت دولت بایدن نیست.اولویت های سیاست خارجی وی شامل چندجانبه گرایی، حرکت به سمت محور شرق آسیا، چین ، تغییرات آب و هوایی ، حقوق بشر و دمکراسی خواهد بود.بنابراین با این سناریوهای پیش رو باید دید بایدن کدام راه حل را انتخاب خواهد کرد.
واژگان كليدي: كرد, دمشق, واشنگتن ,تاثیر ,حضور ,بایدن , سوریه
