علی رمضانی بونش

مرکز بین المللی مطالعات صلح IPSC

سیل پاکستان بی شک  بزرگترین فاجعه کشور پاکستان به شمار می رود سیلی که با آسیب به ‪ ۲۰‬میلیون شهروند این کشور که به منزله خسارت دیدن بیش از یک دهم از کل جمعیت این کشور و آوارگی بیش از 6 میلیون نفر در 19 ناحیه در ایالت سند ،10 ناحیه در ایالت بلوچستان ، 12 ناحیه در ایالت پنجاب ، 7 ناحیه در منطقه گلگیت بلتستان و 7 ناحیه در منطقه کشمیر تحت کنترل این کشور را نابود کرده و پیامد های متعدد اقتصادی ,انسانی ,سیاسی وامنیتی را بر این کشور ومنطقه  وارد کرده است در این بین پیامد های کوتاه مدت میان مدت وبلند مدت این فاجعه گوناگون بوده است و به جرات می توان گفت که افغانستان همسایه شمالی این کشور بیشترین تاثیر چند جانبه را از این سیل در منطقه دریافت کرده و خواهد کرد این تاثیرات وپیامدها بویژه در بخش امنیتی و سیاسی  می تواند تاثیری اساسی در روند تامین امنیت در افغانستان و توانایی دولت این کشور برجا گذارد .

در واقع سیلاب در پاکستان طی دو ماه گذشته فارغ از قربانی شدن مردم مناطق مختلف این کشور بطور قطع در سال های آینده حوزه های اجتماعی – بهداشتی ،اقتصادی و امنیتی پاکستان را با آسیب پذیری های جدی مواجه خواهد کرد در این بین هر چند  دولت پاکستان تلاش می کند تا به مردم سیل زده وآوارگان میلیونی نشان دهد که تلاش می کند به آنها کمک کند اما آنان و بسیاری از منتقدان متقاعد نشده اند و معتقدند که فساد سیاسی و اداری دولت در کنار ناکافی بودن تلاش های امدادی خود را انجام نداده جدا ازتشدید فقر و گرسنگی وناامنی میلیون‌ها نفر از مردم  را در معرض آسیب‌های جدی قرار داده است .در این بین اسلام آباد کوشیده است تا با یاری گرفتن از  کشور های مختلف وارتش به مردم سیل زده کمک کند, اما به نگاه احزاب مخالف و منتقدان بین الملی چندان موفق نبوده است.در این بین اینک خطراتی همچون شورش و گسترش ناآرامی های اجتماعی ,خطر ابتلا به بیماری‌های مختلف ,ناتوانی دولت در اقتصاد و بازپرداخت بدهی های خود و مهم تر از همه خلا امنیتی ناشی از کاهش قدرت دولت در مناطق شمالی و همسایه افغانستان است .در این راستا فعالیت دوباره طالبان محلی پاکستان درمناطق سیل زده در کنار کاهش توجه دولت وارتش به مبارزه با طالبان اینک  تهدید طالبان را بارزتر کرده است در این بین طالبان و گرو ه هایی همچون فلاح انسانیت با کمک‌های خود به آسیب‌دیدگان جدا از آنکه از این فرصت بهترین استفاده را می‌برند به تقویت نقش معنوی وسیاسی خود و عضو گیری در میان مردم مناطق قبایلی وپشتون نشین می پردازند.در این راستا چنانچه دولت این کشور نتواند با سرعت لازم به سیل زدگان امدادرسانی کند و حضور خود را در مناطقی همچون وزیرستان ودره سوات تقویت کند، مناطق سیل زده بویژه در شمال غرب با نفوذ حداکثری طالبان روبرو می شود نفوذی که مسلما برطالبان و پشتون های آن سوی خط دیوراند تاثیر عمده ای بر جای خواهد گذارد و فرایند تامین امنیت در افغانستان را با چالشهایی دوچندان روبرو می کند.در سوی دیگر داستان با افزایش انتقادها از حزب مردم در مورد عملکرد دولت در سیل پاکستان از یک سو اینک بر تقویت نقش ارتش به عنوان منجی در بسیاری از مناطق افزوده شده واز سوی دیگر با افزایش قدرت حزب مسلم لیگ ونواز شریف در این کشور روبرو هستیم روندی که با توجه به نزدیکی بیشترحزب مسلم لیگ نواز به سازمان های بنیادگرا و ارتش میتواند پاکستان را با سناریو هایی همچون احتمال جابجائى قدرت حزبى و سیاسى چه در کوتاه مدت یا در انتخابات سراسرى آتى رو به رو کند امری که در صورت وقوع مناسبات پاکستان با امریکا را تغییر خواهد داد .علاوه بر آن نوع بازی  آی اس آی با طالبان  هم می تواند بر تامین امنیت در افغانستان تاثیر چشم گیری بگذارد چه اینکه این واقعیت که آمریکا، ناتو و دولت کابل لازمه استقرار صلح در افغانستان را همراهى کامل پاکستان بویژه آى اس آی( بخش امنیتی ارتش )مى دانند.جدا از آن در صورت تقویت طالبان پاکستانی در کوتاه مدت ویا تغییر در آرایش سیاسی پاکستان در واقع جدا از تقویت طالبان افغانی مسیر استراتژیک کمک رسانی به نیرو های ناتو در افغانستان تحت تاثیر جدی قرار خواهد گرفت.

در بعد دیگر اینک حدود یک میلیون و هفتصدهزار آواره افغان در پاکستان زندگی می‌کنند آوارگانی که با توجه به تحت تاثیر قرارگرفتن بخش زیادی از آنها در سیل اخیر پاکستان در شرایط سختی زندگی می کنند در این بین  کمک‌های گروه‌های افراطگرا به این آوارگان از یک سو باعث افزایش نفوذ آنان در میان آوارگان و احتمال جذب در این گرو هها خواهد شد واز سوی دیگر باید در نظر داشت که در صورت مشکل شدن وضعیت اقتصادی  وامنیتی در پاکستان هر گونه خطر بازگشت آوارگان بویزه نیروهای بنیادگرای طالبانی بر اوضاع امنیتی افغانستان تاثیر میگذارد.