مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC

تازه ترین دور مذاکرات هسته‌ای ایران بدون امضای توافقی در ژنو به پایان رسید. این امر در حالی رخ داد که همه از تهیه پیش‌نویس توافقی خبر می‌دادند و با نهایی شدن بحثها وزرای خارجه 1+5 وارد ژنو ‌شدند، اما فابیوس فرانسوی از مخالفت فرانسه با پیش‌نویس توافق خبر داد و شروطی را مطرح کرد که برای ایران غیرقابل پذیرش بود. امری که با مواضع  اروپایی ها هم ناهمخوان بود. در این حال برای بررسی بیشتر رویکرد بازیگران اروپایی به مذاکرات پنج به علاوه یک گفتگویی با دکتر عباس لقمانی کارشناس اروپا داشته ایم:

واژگان کلیدی: بازیگران اروپایی و مذاکرات با ایران،  رویکرد بازیگران اروپایی در مذاکرات با ایران،  کارشکنی فرانسه در مذاکرات با ایران، آینده رویکرد فرانسه در مذاکرات هسته ای ایران 

مرکز بین المللی مطالعات صلح: بعد از برگزاری نشست اخیر ژنو در نگاه نخست بازیگران عهده اروپایی چه رویکردی به مذاکرات داشته اند؟

 من فکر میکنم باید مواضع کشورهای اروپایی را باید از هم تفکیک کرد. دوران وزارت خارجه وزیر امور خارجه کنونی آلمان در حال پایان یافتن است. به دلیل اینکه  حزب وی در انتخابات باخت و در چند هفته آینده هم کابینه مرکل تشکیل می گردد و  وزیر امور خارجه دیگری (به احتمال زیاد از حزب سوسیال دمکرات ها) به قدرت می رسد. لذا وزیر خارجه کنونی آلمان تقریبا هیچ موضع خاصی در مذاکرات نداشت و در واقع  آلمان در این مذاکرات نقش یک بازیگر تماشاگر را بر عهده گرفته بود. در مورد انگلیس هم باید گفت دولت انگلیس علاقه بسیار زیادی در مورد تجدید نظر در روابط خود با ایران دارد. به دلایل مسائل منطقه ای  لندن کاملا به این امر واقف است که بازیگر عمده منطقه دولت جمهوی اسلامی ایران است و بدون جمهوری اسلامی ایران در منطقه نمی توان کاری کرد. لذا علاقمند است در میان مدت در روابط خود با ایران تجدید نظری اساسی کند و از مسائلی که در سالهای گذشته پیش آمد عبور کند. یعنی هر چند روابط نمی تواند به سرعت به سمت عادی سازی رود اما در درازمدت روابط ایران و انگلیس به حالت عادی درخواهد آمد.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: تغییر موضع ناگهانی فرانسه از زبان وزیر خارجه این کشور و اینکه فرانسه نسبت به عواقب مذاکرات هسته ای با ایران هشدار داده و خواستار لحاظ نگرانی های اسرائیل شده است.به چه معنا است؟

فرانسه و  فابیوس در مورد سیاست خارجی  راه  و روش مستقلی دارند. وی در دورانی که نخست وزیر هم بود همین روال را داشت. اکنون دولت سوسیالیست فرانسه هم در همه نظرخواهی ها به پایین ترین درجه میزان محبوبیت در فرانسه رسیده  است.  در حقیقت در دوران کنونی  فرانسه برخلاف دوران میتران و بقیه این بار از آزادی عمل بیشتری برخوردار است. آقای فابیوس باید  برخی از مسائل منطقه ای را بشناسد و توجهی بیشتری به این امر کند اما به دلایلی چون روابط تنگاتنگی که  فرانسه با کشورهای عربی و همچنین اسرائیل دارد نمی خواهند که منافع خود را در روابط با کشورهای عربی و  اسرائیل زیر سوال برند. در حقیقت استراتژی فرانسوی ها نوعی رویکرد است که چندان با روند کلی اتحادیه اروپا همخوانی ندارد.

سیاست خارجی دولت فرانسه موجب شده است که هر چند در گذشته در اتحادیه اروپا محور فرانسه -آلمان وجود داشت که در حقیقت در مقابل انگلیس خودنمایی میکرد، اما اکنون این محور دچار تزلزل شده است و روابط فرانسه و آلمان با وجود شرکای مطمئن در اروپا  در حدی نیست که در گذشته بود.  گذشته از این هم باید دانست که مهمترین عاملی که فرانسه  در موضع گیری بازی می کند  این است که دولت فرانسه با توجه به مسائلی که در سوریه رخ داده است و همچنین مسائل لبنان  و شمال آفریقا این احساس را دارد که نفوذ سابق دولت استعمارگر فرانسه را ندارد و در حال از دست دادن نفوذ خود است. به همین دلیل تلاش میکند با سیاست هایی کوته نظرانه  از یک سو  کشورهای عربی را به سمت خود جلب کند و از سویی  سلاح های نظامی به این کشورها صادر کند.  لذا تلاش میکند تا با خوش رقصی در برابر  اسرائیل و کشورهای عربی  هم وزنه خود را  افزایش دهد و هم کشورهای عربی را راضی نگه دارد. در  واقع اکنون عربستان مهمترین مخالف و  بیشترین ترس از  مذاکرات دارد. از سوی دیگر  امریکا به  این درک رسیده است بازیگر اصلی منطقه ایران است و لذا تلاش در تعامل با ایران دارد اما این امر با  سیاست فرانسه سازگار نیست. در  این حال اگر روابط ایران و امریکا تا حدی به تعادل رسد بازنده اصلی دولت فرانسه است چرا که دیگر جایی پایی در ایران نخواهد داشت.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: فرانسه نسبت به آینده مذاکرات خود را دچار تردید نشان می دهد که دیگر همتایانش یعنی آلمان و انگلیس از روند کلی گفت وگوها حمایت کردند. لوران فابیوس در جمع خبرنگاران گفته:” ما هنوز به توافقی نرسیده ایم. جزییات مهمی وجود دارد که باید درباره آن به توافق رسید. آینده نقش بازیگران اروپایی در  آینده نشست ژنو چگونه خواهد بود؟

من فکر میکنم ما باید در  بین کشورهای اروپایی آلمان را به عنوان تماشاگر در نظر گیریم. اگر وزیر خارجه آینده سوسیال دمکرات نباشد وزیر خارجه آینده از حزب دمکرات مسیحی است  که در گذشته روابط بهتری با ایران داشته است. انگلیس هم علاقمند است روابط خود را بهبود بخشد. در این حال اکنون روابط اسرائیل و امریکا در پایین ترین سطح ممکن است.  در  این بین من فکر میکنم  مواضع کنونی باید از سوی ایران پی گرفت شود و  برای اعتماد سازی امتیازاتی نه چندان مهم دیگر به اروپایی داده شود تا برای افکار عمومی خود دستاوردی  داشته باشند.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: رئیس دستگاه دیپلماسی فرانسه اولین کسی بود که از عدم وجود توافق سخن گفت، و خاطر نشان کرد که راه زیادی برای پیمودن در پیش است. ناظران نقش ایفا شده از سوی فرانسه را مقصر این شکست دانسته‌اند. ناظران به طور ویژه اظهارات متعدد هیئت فرانسوی برای اصرار بر نقاط مورد اختلاف را در این زمینه مورد توجه قرار داده اند.در این بین فرانسه تا چه میزانی ممکن است دست به کارشکنی در مذاکرات آتی زند؟

فرانسه کارشکنی خواهد کرد، اما من فکر میکنم از سوی  امریکا،  انگلیس و حتی آلمان در شرایطی قرار خواهند گرفت که در مسیر خود تجدید نظر کند. چرا که اکنون در مطبوعات اروپایی هم که همیشه ایران را  مقصر شکست  مذاکرات می دانستند نوک حمله به فرانسه است. من فکر میکنم  فابیوس تلاش میکند جای خالی امریکا را در کنار اسرائیل پر کند و در مذکرات آینده هم  مواضع سختی خواهد گرفت، اما باید دانست که کشوری به تنهایی  نمیتواند  جلو موافقت نامه را بگیرد. به عبارت دیگر فرانسه  سعی  میکند نرخ معامله را بالا برد اما در کوتاه مدت یا میان مدت  تجدید نظری در برنامه های خود خواهد کرد.

گفتگو از فرزاد رمضانی بونش