جعفر قنادباشی
کارشناس مسائل آفریقا
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
اهداف از ساخت پایگاه نظامی در جیبوتی
شاید چینی ها بزرگترین استفاده را از کانال سوئز، دریای سرخ و تنگه باب المندب کنند. بیشتر کالاهای آن از این منطقه می گذرد و شاید هیچ کدام از کشورهای اروپایی و آمریکا به این اندازه از این کانال استفاده نکنند. در مورد عرضه انرژی و نفت هم از بعضی بنادر صادراتی دریای سرخ استفاده کرده و لذا امنیت تجاری آن ها بستگی زیادی به امنیت دریای سرخ دارد. در واقع اگر از دریچه برهان خلف نگاه کنیم، چینی ها درصدد هستند که تجارت خود را از خطراتی که ممکن است تهدید شود، مصون کنند و لذا ادامه و گسترش حیات تجاری آن ها بستگی زیادی به استفاده از آب های دریای سرخ دارد. بنابراین برای برنامه ریزی های و رشد اقتصادی بعدی، می خواهند در برقراری امنیت شریک باشند، تا آسیب هایی که ممکن است از جانب رقبا به آن ها وارد شود، از ناحیه دریای سرخ نباشد.
چینی در حال حاضر به مرحله ای رسیده که احساس می کنند باید در عرصه نظامی نقش آفرینی کنند و یکی از لوازم حفظ جایگاه اقتصادی آن ها در جهان و حتی یکی از ضروریات تامین نیازهای آن ها در سطح بین المللی، به کارگیری اهرم نظامی است. یعنی چون چهار قدرت دیگری که عضو دائمی شورای امنیت یا روسیه، انگلستان، فرانسه و آمریکا، چینی ها هم احساس می کنند که آن ها نیز دارای پایگاه نظامی در نقاط مختلف جهان باشند، زیرا رقبای اصلی آن ها حتی در مجموعه هشت کشور صنعتی، به نوعی هر کدام دارای پایگاه نظامی هستند یا به اصطلاح حضور نظامی دارند، لذا لازمه ورود به عرصه ابرقدرتی و تامین نیازها و حفظ رشد تجاری این است که پایگاه نظامی داشته باشند.
البته شاید بتوان گفت پایگاه در جیبوتی اولین نقطه ای است که چین در خارج از قاره آسیا و فراتر از مرزهای خود به ایجاد پایگاه نظامی دست میزند. البته پکن چه در دریای چین و چه در حوزه شبه جزیره کره و اطراف جنوب دریای چین حضورهای نظامی دارند، اما این نقطه عطف تازه ای در حرکت های نظامی چین است. چینی ها در گذشته به تکنولوژی فضایی دست پیدا کرده، در عرصه صنعتی و هواپیماسازی و تمام صنایعی که نشان دهنده یک ابرقدرت است، پیشرفت کرده اند. پایگاه نظامی در جبیبوتی در حالی که آمریکایی ها آن را در شش سال گذشته پایگاه نظامی جدیدی را در آفریقا ایجاد کردند، احساس می کنند که منافع آن ها به خصوص در آفریقا در معرض خطر جدی است.
یکی دیگر از اهداف آن ها ارتباطات با کشورهای اسلامی، عربی و آفریقایی است. جیبوتی دروازه ورود آن ها به کشورهای آفریقا است و می توانند بازار خوبی برای کالاهای آن ها باشند. لذا، بخشی هم مربوط به ارتباط آن ها با کشورهای غرب آسیا و کشورهای غرب آفریقایی است که دروازه ورود است.
جیبوتی از مستعمرات سابق فرانسه بوده است، ولی به دلیل سست شدن پیوندهای این کشور با فرانسه و شرایط جهانی و نیازهای اقتصادی با آمریکایی ها نیز پیوند برقرار کرد و پایگاهی را نیز در اختیار آمریکایی ها قرار داد، قبل از جنگ عراق و بعد از واقعه 11 سپتامبر، آمریکایی ها تلاش کردند که در جیبوتی تحت عنوان مبارزه با تروریسم، حضور پیدا کنند و تاسیسات ویژه ای را ایجاد کردند. به علاوه جیبوتی با توجه به نیازهای اقتصادی و موقعیت بسیار خوب راهبردی و استراتژیک و همچنین جزایر مختلفی سعی کرده از این جزایر و شبه جزیره های کوچکی در دریای سرخ استفاده و در واقع وارد عرصه تعهد با یک ابرقدرت نشود. در واقع مقامات جیبوتی خواستار آنند که با یک ابرقدرت وارد عرصه انحصاری روابط نشوند و این امکان را برای چینی ها فراهم کرده تا از نیاز و موقعیت جیبوتی بهره برداری کنند و در مقابل و خطراتی که منافع آن ها را در آفریقا در معرض خطر قرار داده است، بازدارندگی ایجاد کنند. در واقع چینی ها در حال حاضر در فکر تهاجم نیستند و بیشتر در صدد ایجاد بازدارندگی نسبت به منافعشان هستند.
در سالهای گذشته، روابط اقتصادی چین با آفریقا بیش از ده ها برابر افزایش پیدا کرده است که رشد روابط اقتصادی را با آمریکا داشتند، در همین فاصله تبلیغات غربی و شعله ور کردن جنگ هایی که غربی ها شعله های آن را برافروختند، سبب جلوگیری از رشد گسترده روابط اقتصادی چین با آفریقا شده است. چنانچه ناآرامی هایی که در غرب آفریقا ایجاد شد و حتی بیماری هایی هم نوعی تلاش غربی ها برای جلوگیری از گسترش روابط با چینی ها بود.
تاثیر حضور نظامی چینی ها در جیبوتی و پایگاه نظامی در منطقه
حضور نظامی چینی ها در جیبوتی و پایگاه نظامی بر نوع بازی بازیگران مختلف بین المللی می تواند معاملات منطقه را وارد عرصه جدیدی کند. ابرقدرتی که همسو با آمریکا ،انگلیس و فرانسه نیست و طبیعتا در کنار مخالفین آن ها قرار می گیرد. چین که با آمریکا، انگلیس و فرانسه همسو نیست، با متحدین آن ها نیز در منطقه هم جهت نیست. لذا طبیعتا سطح بندی های منطقه با ورود چین تغییر میکند، این امر و در شرایطی که آمریکایی ها، انگلیسی ها و فرانسوی ها در حال کاهش نفوذ خود در منطقه هستند سبب نفوذ بیشتر آن ها می شود و بسیاری از رژیم های پادشاهی در منطقه با توجه به نگرش چین و حرکت تدریجی احساس ناامنی خواهند کرد. البته چینی ها سعی کرده اند که هیچ گونه حساسیتی را در بین پادشاهی ها منطقه و حتی رقبای غربی ایجاد نکنند. در عرصه عمل نیز طبیعتا با توجه به جهت گیری های کلی پکن از نظر آمریکایی ها، شاید خصومت بین آمریکا و چین را بیشتر کند و آمریکایی ها را مصر به حضور جدی تری در خلیج فارس کند. باین حال چین قطعا به سادگی کنار نخواهد رفت و بسیار زمان بندی شده و دقیق وارد عمل شده است و سیاستی غیر قابل تغییر را دنبال می کند و با فشارها و مخالفت ها و تبلیغات عقب نشینی نمی کند. آنها با توجه به منافع راهبردی،عمق استراتژیکی چین ، قابلیت های اقتصادی چین روز به روز در حال حضور در دریای سرخ حضور بیشتری می یابند و این امر موضوعی نگران کننده از نگاه غرب خواهد بود.
واژگان کلیدی: اهداف، چین، ساخت پایگاه نظامی، جیبوتی، دریای سرخ
