ابراهیم اخلاصی
پژوهشگر روابط بین الملل
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
نگاهی به جایگاه و موقعیت عربستان سعودی در جهان امروز در عرصه های مختلف به ویژه عرصه اقتصادی با محوریت انرژی حکایت از عزم و اراده جدی و قابل ملاحظه حاکمان ریاض در راستای ایجاد تغییرات وسیع ، عمیق و همه جانبه در حوزه های گوناگون دارد .
یکی از مولفه های مطرح را می توان مدیریت هوشمندانه و بلند مدت برای دسترسی به اهداف مهمی دانست که محمد بن سلمان به عنوان یک چهره اصلاح طلب و عملگرا در 26 آوریل 2016 تحت عنوان چشم انداز 2030 برای عربستان ترسیم نموده است . بر اساس آن این کشور قادر خواهد بود ضمن رفع نگرانی از نسل آینده در مهار چالش های پیش روی جامعه خود در حل و فصل تنش های اجتماعی ،انجام اقدامات مناسب در به میدان آوردن نیروهای جوان و پر انرژی ، رشد خلاقیت های متنوع در عرصه عمومی و رشد و افزایش کارآفرینی مبادرت به ارتقاء موقعیت و جایگاه عربستان در منطقه و جهان نموده و سه هدف اصلی در چشم انداز 2030 مشتمل بر ایجاد مرکزیت جاده ابریشم ، ایجاد و توسعه پل بین این کشور و اروپا و شرق دور و همچنین رساندن عربستان به کانونی برای مرکزیت تجارت و دروازه جهان در خاورمیانه و آسیا را تحقق و عینیت بخشد.
در برنامه های اصلاحی پیش روی عربستان سعودی بر توجه ویژه نسبت به کاهش وابستگی صرف به تولید و یا به عبارتی دیگر فاصله گرفتن از اعتیاد به نفت و تجدید نظر در استفاده از سوخت های فسیلی و همچنین بر اجرای موثر و مفید پیشگیری از خام فروشی و بهره برداری از توانایی و ظرفیت های استفاده از مشتقات نفتی تاکید گردیده است. مضافا اینکه اهداف مهم دیگری نیز مانند فعال سازی و استفاده از حوزه های منابع طبیعی و همچنین منابع معدنی نیز مورد توجه بوده و سرمایه گذاری های داخلی و بین المللی گسترده ای با هدف تامین و تضمین منافع اقتصادی عربستان در راستای آینده بهتر برای کشور مد نظر قرار دارد . آنچه از اهمیت ویژه ای برخوردار است و موضوع این نوشتار نیز بر این اساس قرار گرفته است تبیین و تشریح اقدامات عربستان سعودی در نحوه بهره برداری از انرژی های نو می باشد که پیگیری و اجرای اهداف و برنامه های این پروسه عظیم در قالب چشم انداز 2030 بوده و در حوزه های متنوعی وارد فازهای اجرایی و عملیاتی نیز گردیده است که ضمن بیان ویژگی های این نوع انرژی ، به مصادیق روشنی از اقدامات عربستان در این زمینه اشاره می گردد:
در کتاب “آینده مشترک ما “که توسط کمیسیون جهانی محیط زیست و توسعه به چاپ رسیده است با اشاره تلویحی به انرژی های نو آمده است :توسعه پایدار باید نیازهای حال حاضر را تامین کند بدون اینکه توانایی نسل های آینده را در تامین نیازهای خود را به خطر اندازد ، در انرژی های نو برای تولید از منابع بدون کربن که اساسا نامحدود و تمام نشدنی هستند استفاده می گردد که می توان به انرژی های خورشیدی ، انرژی های بادی و انرژی های برق آبی اشاره داشت .
نویسنده معروف فرانسوی “ژان فرانسوا سزنک “در مقاله ای در باره گام های بلند عربستان در راستای توسعه و پیشرفت می نویسد : در پشت پرده اخبار ناخوشایند خاورمیانه اعم از جنگ های داخلی، درگیری های فرقه ای ، جنگ های نیابتی ، اعتیاد خلیج فارس به نفت ، تنش های اجتماعی ناشی از بیکاری و سیل مهاجرت کارگران خارجی به کشورهای عربی و به خصوص عربستان ، این کشور اقدامات چشمگیری برای توجه به صنایع پائین دستی در بخش های دولتی و خصوصی ، جایگزینی کارگران داخلی بجای مهاجرین خارجی ، تامین مالی گسترده و حمایت دولتی و همچنین همکاری های مشترک با شرکای خارجی برای قطع وابستگی از نفت در چارچوب چشم انداز 2030 با هدایت ولیعهد جوان عربستان محمد بن سلمان بعمل آورده است که برخی مصادیق ذیلا مورد اشاره قرار می گیرد :
الف: امضای توافق نامه های بزرگ عربستان با ژاپن با هدف کاهش وابستگی به نفت و پیشگیری از انتشار کربن از طریق تولید انواع خودروهای برقی.
ب: مطالعه و اجرای پروژه های مهم توسط شرکت آرامکو با شرکای خارجی با تاکید بر بهره وری از انرژی های تجدید پذیر و بهبود سیستم های حمل و نقل کارآمدتر در درازمدت .
پ: پیگیری و عملیاتی نمودن مصوبات جلسه محمد بن سلمان با مدیر سافت بانک ژاپن (ماسا یوشی سون ، 2017) و ایجاد بزرگترین بنیاد فناوری جهان موسوم به چشم انداز سرمایه در عرصه های بازاریابی، تجارت الکترونیک ، رسانه های گروهی ،خدمات اینترنتی در حوزه های متنوع با سیستم های نوین و بهینه و بهره گیری از حداکثر ظرفیت انرژی های نو.
ت: فراهم آوردن مقدمات انعقاد قرارداد های اجرای پروژه “بزرگترین پارک خورشیدی جهان” با شرکت های ژاپنی و هلندی به دلیل در اختیار داشتن صحراهای گسترده و تابش شدید آفتاب که پیش بینی می شود میزان تولید انرژی ناشی از این پروژه به اندازه سه برابر ظرفیت مورد نیاز این کشور می باشد .(این پروژه در دست مطالعه دقیق تر با هدف بهره وری بیشتر است )
ث: انعقاد قرارد های گسترده با کمپانی توسعه دریای سرخ در زمینه ایجاد نیروگاه 210 مگاواتی بادی و خورشیدی در عرصه ای به وسعت 28000 کیلومتر مربع تا سال 2030 که بیش از پنجاه هتل ، چندین فرودگاه ، سیصد ملک اقامتی در 22 جزیره و شش منطقه داخل خشکی تحت پوشش انرژی نو(بادی و خورشیدی) قرار خواهد گرفت.
ج: قراردادهای گسترده با ژاپن با هدف ذخیره نفت در آن کشور در مخازنی با ظرفیت تقریبی هفت میلیون بشکه با اهداف دراز مدت و در عین حال نرم افزاری که طرف مقابل نیز به جای دریافت اجاره ، علاوه بر اولویت یافتن در خرید نفت از عربستان مبادرت به کمک به این کشور برای اجرای پروژه هایی با هدف بهره برداری از انرژی های نو نماید.
چ:سرمایه گذاری سه و نیم میلیارد دلاری عربستان در شرکت اوبر تکنولوژی (شرکت خدمات مسافرتی مجازی که در بیش از هشتاد کشور جهان نمایندگی دارد) با اهداف بلند مدت که مهم ترین آنها هدایت بهینه سیستم حمل و نقل کشور با هدف کاهش هزینه و ناامنی مسافر و همچنین صرف درآمدهای ناشی از این سرمایه گذاری در راستای گسترش انرژی های نو می باشد.
در پایان ذکر این مهم ضروری به نظر می رسد که گام های مصمم عربستان با هدایت و حمایت ولیعهد جوان جهت تحقق اهداف فوق الاشاره خواهد توانست ضمن تقویت نقش و جایگاه مثبت و تاثیر گذار این کشور در سطح آسیا ، خاورمیانه و افزایش قدرت چانه زنی با رقبای منطقه ای به ویژه ( ترکیه ، ایران و قطر ) ، بر تغییر موازنه قدرت و گسترش حوزه های تاثیر گذاری عربستان در عرصه های بین المللی نیز اثرات قابل ملاحظه ای داشته باشد .
واژگان كليدي: ابراهیم اخلاصی,انرژی نو , اهداف , برنامه , عربستان
