مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC

دوره‌ی ریاست جمهوری آقای کرزای در اواسط سال 2014 میلادی به پایان می‌رسد در این شرایط کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان 16 فروردین سال 1393 برابر با 5 اپریل 2014 را روز سومین دور انتخابات ریاست جمهوری افغانستان پس از طالبان اعلام نموده است. با این حال هر چه به زمان انتخابات نزدیک تر می شویم رقابت ها بیشتر و احتمال کناره گیری و ائتلاف های نوین بیشتر می گردد. برای بررسی بیشتر این انتخابات در  سال سرنوشت ساز افغانستان گفتگویی با محمد ابراهیم طاهریان سفیر پیشین ایران در کابل داشته ایم:

 واژگان کلیدی: انتخابات ریاست جمهوری افغانستان و گذار از قومی به فراقومی انتخابات ریاست جمهوری افغانستان و گذار از قومی به فراقومی

مرکز بین المللی مطالعات صلح: بزرگترین چالش فرا راه انتخابات از نگاه کمیسیون انتخابات موضوع تامین امنیت است. از نگاه بسیاری هر چند راسموسن دبیرکل ناتو از تأمین امنیت برگزاری انتخابات ریاست جمهوری آینده افغانستان توسط نظامیان خارجی خبر داده و مقامات امنیتی از تامین امنیت اطمینان داده اند اما اگر نتوانند امنیت 50 درصد حوزه های رأی گیری را تامین و اقدامات عملی انجام دهند انتخابات با چالش عمده روبرو خواهد بود. این چالش تا چه حدی واقعی است؟

همان گونه که اشاره کردید قرار است در  نیمه فروردین انتخابات برگزار گردد. اما اتفاقی مهمی که تاکنون رخ داده آن است که افغانستان مرحله دیگری  از تبادل قدرت از راه صندوق  رای را تجربه میکند این امر اتفاق میمونی برای افغانستان و منطقه است.  در واقع  کرزای چون دوبار در انتخابات شرکت کرده نمی تواند در انتخابات کنونی شرکت کند. یعنی  این پروسه که در حال عملیاتی شدن در  کشوری با مشکلات بسیار است، نوعی اتفاق خوب است. مطلب دیگری که میتوان در مورد آن  سخن گفت هر چند روند تحولات در افغانستان ممکن است از خیلی از وقایع  متاثر باشد، اما میتوان اینگونه گفت که جریان  افراط همه ظرفیت های خود در افغانستان را به کارگرفته است و در حوزه  سیاسی  و عملیاتی  رویکردهایی را مد نظر قرارداده تا مردم و نخبگان را از نامزد شدن و رای دادن منصرف کند.  طبق قوانین و مقررات و  ظوابطی که در  افغانستان وجود دارد رای دهندگان  باید از قبل ثبت نام و کارت رای دادن دریافت کنند در این حال بخش قابل توجهی از کسانی که  قادر به رای  دادن هستند کارت را دریافت کرده اند.  از سوی دیگر هم  تعداد  کسانی که  خود را نامزد کرده اند در حدود یازده  تیم هست. یعنی سی و سی  نفر وارد کارزار شده اند و مردم هم در صحنه حضور دارند .

مرکز بین المللی مطالعات صلح: با وجود تردید ها و گمان های چند ماهه اخیر در داخل افغانستان آیا ارگ حکومتی یا تیم حاکم واقعا قصدی برای به تعویق انداختن انتخابات ندارد؟

همه شواهد و  قرائن حکایت از آن دارد که حاکمیت در افغانستان و دولت بنا دارد که انتخابات را برابر جدول تعیین شده انجام دهند.  طبق شواهد تاکنون حاکمیت  دنبال انتقال قدرت از راه  صندوق رای بوده است.  یعنی هر چند برخی نگرانی ها ( که تاکنون مطرح شده است) در مورد احترام به رای مردم وجود دارد اما همه سخن هایی که منسوب به  تصمیم سازان در دولت  است حکایت از آن دارد که  آنها رای مردم را محترم شمارند و  نتیجه  انتخابات نتیجه ای باشد که مورد قبول باشد. چرا که به دلیل پیچیدگی هایی اوضاع افغانستان از نظر سیاسی، امنیتی و  فرهنگی و قومی اگر نتیجه انتخابات مورد قبول و تایید اکثر رای دهندگان باشد این امر میتواند به وضعیت کمک  کند. اما اگر به هر علتی چنین امری رخ ندهد مشکلات اضافه خواهد شد. بنابراین هر چند برخی از نامزدهای مطرح  تر از اینکه ممکن است انتخابات به میزانی که در قانون پیش بینی شده است شفاف نباشد و از این امر ابراز نگرانی کرده اند، اما تاکنون نشانه هایی از تعویق انتخابات وجود ندارد. حاکمیت نیز تاکنون  اعلام کرده است این روند را برابر قانون مدیریت می کند. در واقع چالش مهم برخلاف آنچه که گفته می شود نگرانی های امنیتی است و به نظر  میرسد  پیشاپیش مردم افغانستان  تصمیم گرفته اند که در انتخابات شرکت کنند.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به وضعیت جغرافیایی در افغانستان و  کوهستانی بودن  شمال و مرکز آیا  سرما و  نبود راه ها و  امکانات نمی تواند در بین  راهی دهندگان تاثیر قابل توجه در سوق دادن  رای ها به نامزد خاص از قوم خاص داشته باشد؟

گذشته از چالش  سیاسی در امر برگزاری انتخابات باید به مسائل تکنیکی توجه کرد . هر  امری ممکن  انتخابات را با چالش هایی روبرو کند. در این حال هم باید توجه کرد که  زمستان امسال در  افغانستان زمستان سختی نبوده است ولی طبیعی است که  از نظر تکنیکی مشکلاتی رخ دهد و حتی ممکن است موجب گردد انتخابات تغییراتی به خود ببیند. یعنی هر چند طبق جدول انتخابات باید در شانزده فرودین برگزار گردد،  اما به هر علتی سرانجام در فصل بهار انتخابات انجام خواهد شد.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: اگر به لیست نامزدهای انتخاباتی  توجه داشته باشیم آیا می توان قائل به دستی بندی  در بین نامزدهای انتخابات بود؟

  از نظر قومی تقریبا و  تحقیقا اکثر  قریب به اتفاق گروه ها نامزدها تنوع قومی را در لیست خود در نظر گرفته اند.  مثلا  نامزد  ائتلاف ملی اگر خود از سوی پدر پشتون و از سوی مادر  تاجیک است ولی نفر دوم یا معاون خود را  شخصیتی پشتون و  نفر سوم را یک شخصیت شیعه قرار داده است. بقیه نامزدها هم از نوعی تنوع قومیتی برخوردار هستند. یعنی نوعی تنوع قومی و مذهبی را در هم نامزدها بویژه در بین سه یا چهار نامزد  اصلی در انتخابات می بینم و این از نکات برجسته انتخابات این دوره  است .

مرکز بین المللی مطالعات صلح: دولت کابل در سال پیش رو با دو برنامه مهم ملی یعنی خروج نیروهای بین المللی از کشور و انتقال کلیه مسئولیت‌های امنیتی به نیروهای داخلی و  انتخابات است. در این حال با توجه به اخبار در مورد رایزنی کرزای با نامزدها برای تجمیع نامزدها در برابر عبداله آیا کرزای به دخالت در انتخابات دست می زند؟

طبق اخباری که تاکنون است هیچ نشانه ای دیده نشده است که دولت یا رئیس دولت آشکارا از  نامزدی اعلام پشتیبانی کند. اگر چنین امری رخ دهد قاعدتا  اعلام  میشد. یعنی هر چند برخی از نامزدها در این حوزه دغدغه هایی دارند، اما تاکنون چیزی رسمی  مشخص نشده است یا در حد شبکه های غیر رسمی  و.. است.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: «عبدالله عبدالله»  از کاندیداهای مهم انتخابات ریاست جمهوری افغانستان با برگزاری تجمع بزرگی در کابل دولت و به ویژه مقامات کاخ ریاست جمهوری این کشور را به دخالت در روند انتخابات و سوء استفاده از امکانات دولتی به نفع کاندیداهای مشخص متهم کرد.این رویکرد اپوزسیون با توجه به چه  دلایلی صورت می گیرد ؟

با توجه به استانداردهای موجود در افغانستان آنچه در حال وقوع در جریان انتخابات است روندی خیلی غیر طبیعی نیست. یعنی در پروسه انتخابات هر نامزد مشکلاتی در سر راه خود دارند و دارای موضع گیریهای هست اما به گونه کلی می توان گفت پروسه ای که اکنون  طی شده است خیلی نزدیک به آن چیزی است که در  قانون پیش بینی شده است.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: اتحاد انتخاباتی افغانستان متشکل از 15 حزب نیرومند و تاثیرگذار سیاسی کشور بویژه اپوزسیون عبداله عبداله را معرفی کرده است است، این اتحاد انتخاباتی بزرگترین نیروی سیاسی کشور بوده و با شخصیت های سیاسی تاثیرگذار صحبت ها، مذاکرات و تفاهماتی داشته و دارد. در این حال مهمترین موانع پیروزی آقای دکتر عبداله در انتخابات  چیست؟

بر طبق نظر سنجی هایی که تاکنون انجام شده است  در واقع کاندید ائتلاف ملی بیشترین  شانس را دارد. همین امر شاید یکی از دلایل است که به این تیم بیشترین حمله  شده است است. بنا به اخبار  حداقل در دو مورد به تیم های  آقای دکتر عبداله عبداله  حمله شده است. یعنی فشارهایی از نظر امنیتی بر تیم آقای عبداله وجود است، اما به گونه کلی هم برای نامزد ائتلاف ملی و  هم برای مجموع نامزدهای مهمترین چالش چالش امنیت است. لذا جریان افراط در این حوزه تلاش می کند که از هم ظرفیت های خود برای ضربه زدن به آن بهره گیرد.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: در ضلع دیگر جبهه بندیهای انتخاباتی افغانستان چهره هایی چون اشرف غنی احمدزی، زلمای رسول قرار دارند. در چه صورتی  قیوم کزرای و با این  دو  به ائتلافی در مقابل عبداله خواهند رسید؟

تاکنون خبر  علنی از ائتلاف بین این افراد و هیچ کدام از نامزدها شنیده نشده است، ولی این  پیش بینی وجود دارد که با توجه به نزدیک شدن به زمان انتخابات در  16 فروردین  و همچنین وجود مهلت قانونی در این راه برخی  شخصیت ها و نامزدها حاضر در صحنه رقابت های ریاست جمهوری یا از رقابت کناره گیری کنند و یا اینکه در ائتلاف هایی تازه به نفع   نامزدهای دیگر از رقابت کناره گیرند.  یعنی برخی از نامزدهای  دارای رای  پایین با رایزنی و دریافت امتیازاتی ممکن کناره گیری  کنند.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: منافع ایران در چه صورتی در  انتخابات افغانستان  قابل تامین خواهد بود؟

 منافع جمهوری اسلامی ایران در  جمهوری اسلامی افغانستان در دو محور امنیت و  توسعه است. در واقع هر اتفاقی که در افغانستان منجر به امنیت و یا منجر به توسعه گردد در راستای منافع ایران است.  لذا باید گفت  اگر انتخابات  و محصول و نتیجه انتخابات یک اجماع در بین رای دهندگان ایجاد کند قطعا محصول و نتیجه آن انتخابات می تواند در بهتر شدن اوضاع در افغانستان کمک کنند. چنانچه به میزانی که  وضعیت در افغانستان بهتر گردد  منافع جمهوی اسلای ایران هم بهتر خواهد شد. لذا برگزاری انتخابات در موعد مقرر  و برنده شدن یک نامزد مورد نظر مردم منافع  جمهوری اسلامی ایران  را برآورده میکند.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: جدا از  مثلث (پشتون، تاجیک و هزاره) و تقسیم قدرت بر اساس رهبران جمعیت و قومیت، جریان هایی چون  عبدالرشید دوستم با ادعای سه میلیون قرار دارند. در این حال با توجه به پست معاونت اولی آقای  اشرف غنی  احمد زی آیا میتوان پیش بینی کرد غنی  بتواند  بخت دوم  یا سوم  مهم باشد ؟

من فکر می کنم  در انتخابات افغانستان از این ادعا زیاد صورت میگیرد، اما به نظر میرسد اگر میزان نظر سنجی هایی که صورت می گیرد باشد بسیاری از  این  ادعاها درست باشد.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: انتخابات پیش‌ رو نخستین انتخاباتی است که تقریبا همه طیف‌های قومی و سیاسی، از تکنوکرات‌های غربی گرفته تا گروه‌های مجاهدین و نیز گروه‌های رادیکال‌تری مانند اعضای پیشین حزب اسلامی، نامزد انتخابات هستند و همین تنوع و نیز تعداد یازده نامزد، انتظار یک مبارزه انتخاباتی جدی تنگاتنگ و نفس‌گیر میان نامزدان را ایجاد کرده بود در این بین آیا می توان گفت انتخابات در افغانستان در حال گذار از قومی به فراقومی است؟

بله اینگونه است اتفاق مهمی در حال وقوع است آن است که در روند این  امر انتقال قدرت از راه صندوق رای صورت میگیرد و بعد هم ترکیب تیم های انتخابات فراقومی است. اصولا هم قانون اساسی افغانستان هم توجه ویژه ای به این امر کرده است. لذا باید گفت افغانستان روز به روز  مرحله ای از تمرین برای دمکراسی و اعتماد به رای مردم را پشت سر می گذارد.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: برخی چهره های مهم حزب اسلامی حکمتیار در افغانستان و خارج از افغانستان حمایت خود را از قطب الدین  هلال اعلام کرده اند و از سویی هم  آقای هلال اعلام نموده است که نامزد  حکمتیار نمی باشد . گذشته از این نیز برخی از حزب  حزب اسلامی به رهبری ازغندیوال از عبداله حمایت کرده اند .در این بین نگاه حزب اسلامی به انتخابات چیست؟

چالش در داخل حزب اسلامی موضوعی کاملا جدا است و  تا قبل از آنکه  مسائل داخل حزب مورد بررسی  قرار نگیرد نمی توان نسبته به اظهار نظر و حتی رفتار  برخی  منسوب به حزب سخن گفت. یعنی مجموعه اخباری که به این حزب منسوب میگردد جداگانه است و مجموعه اخباری که به رهبر این حزب منسوب می گردد از بخش دیگری است، اما با وجود تناقض ها مجموع جمع جبری اخبار مربوط به حزب و رهبری آن نشان دهنده تشویق به انتخابات و مشارکت در  امر انتخابات است.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: تفاوت این رویکرد  حزب اسلامی با طالبان چیست؟

 جریان افراط به گونه کل مخالف برگزاری انتخابات است و مواضع نسبتا صریحی در این مورد دارد.

در مناظره های عمده انجام شده بین  نامزدهای انتخابات در افغانستان مباحث مهمی مطرح شده است. در این بین از نگاه افکار عمومی در افغانستان و  رسانه های این کشور چه نامزدهایی  توانسته اند جایگاه مهمتری  داشته باشد؟

  برگزاری مناظره ها نشانه خوبی از رویکرد میمون در  افغانستان است و جواب هم روشن است. یعنی اگر به نظر سنجی های داخل و بیرون افغانستان  نظر داشته باشیم  مشخص است نامزدها تاکنون دارای چه وضعیتی هستند.

متغیر امنیت در رقابت های انتخابات تا چه حدی موثر است؟

 این متعیر هر چند مهم است، اما تعیین کننده نیست چرا که  جریان افراط همه تلاش خود را انجام داده است تا مردم را از گرفتن کارت رای دادن منصرف کند. نامزدها هم قاعدتا حتما باید این ریسک را می پذیرفتند که نامزد شوند. اما با این وجود نامزدهایی ریسک این امر را پذیرفته اند و وارد شده و مردم هم انتخابات خواهند کرد.

شخصیت های مهم شیعه چون محقق و  .. در تیم های مختلفی قرار گرفته اند این امر چه تاثیری بر جایگاه شیعیان در آینده افغانستان می گذارد؟

  در واقع اینکه همه اقوام و گروه ها در موضوع انتخابات مشارکت دارند شیعه هم اینگونه اند. یعنی همه نامزدها و گروه های انتخاباتی از  نامزدی شیعه  استفاده کرده اند. این امر بیانگر آن است که  شیعیان مانند بقیه مذاهب در حال پیدا کردن  جایگاه خود هستند و  افغانستانی ها نیز این انتخاب را کرده اند  که همه با هم  این امر را انجام دهند. در این بین برای ما به عنوان ناظران خارجی مهمترین  اصل این است که منافع  ملی کشور  ما (که دارای هزار کیلومتر مرز با این کشور هستیم) براورده شود.

اما باید گفت افغانستان  در حال  گذر به سمتی است که روز  به روز  مراجعه به انتخابات افکار عمومی جدی تر میشود. لذا هر نوع یارکشی و دسته بندی در این حوزه وجود دارد.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: در چه صورتی  ممکن است انتخابات در افغانستان  به مرحله دوم  کشیده  شود؟

 اگر که طبق  مقرارت  و ضوابط و قوانین افغانستان رای نفر اول نتواند  اکثریت را حائز شود این انتخابات می تواند به دور دوم کشیده شود . به دلیل کثرت نامزدها یکی از احتمالات این است که انتخابات دو مرحله ای گردد  ولی همه این امور بستگی به نوع ائتلاف ها و  یارگیری هایی است که ممکن است صورت گیرد.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: پیش بینی شما از  حاضران در مرحله دوم چیست. آیا جدا از دکتر عبداله زلمای رسول در مرحله دوم قرار خواهد گرفت یا احمد زی؟

تکیلف این امر نظر سنجی ها مخص کرده است و  نسبتا مورد اتقاق نظر است. لذا یعنی  آقای عبدالله یا نامزد   ائتلاف ملی  ممکن است در کنار احمد زی یا رسول به عنوان  نفر دوم یا سوم وارد مرحله دوم شوند.

گفتگو از فرزاد رمضانی بونش