انتخابات آتی ترکیه و چالشهای فراروی اردوغان

ابراهیم اخلاصی

پژوهشگر و نویسنده

مرکز بین المللی مطالعات صلح– IPSC

حیاتی ترین برهه سیاسی تاریخی در جمهوری ترکیه در سال جاری میلادی و در ماه های آتی  به وقوع خواهد پیوست، این رویداد را باید برگزاری انتخابات ریاست جمهوری دانست که ممکن است به دو دهه سلطه “نظام ریاستی” توسط حزب عدالت و توسعه یا به عبارتی حاکمیت مطلق و بی حد و حصر رجب طیب اردوغان بر قدرت پایان دهد. 

براستی نمی توان چشم خود را به روی اقدامات قابل ملاحظه شانزده سال اخیر توسط اردوغان بست،  موسس حزب عدالت و توسعه توانسته است ضمن انجام یک کار تشکیلاتی بزرگ و توسعه شبکه ای انسانی با یازده میلیون عضو ثابت، مبادرت به انجام  اقدامات موثری در حوزه های فرهنگی، سیاسی و اجتماعی ترکیه نماید و بدون شک محبوبیت اردوغان را باید واکنش ایشان به کودتای سال 2016 در گذشته و اقدامات بزرگی مانند پروژه کانال بزرگ استانبول موسوم به پروژه عصر در شرایط کنونی دانست.

بازخوانی سیاست های اردوغان طی سالیان اخیر به ویژه در رفتارهای سیاسی و حوزه عمل اجتماعی نشان دهنده کاهش شدید محبوبیت ایشان در افکار عمومی ترکیه(29 درصد)، ملت ها و دولت های منطقه و بخش هایی از نظام بین الملل دارد که دلایل مختلفی بر آن مترتب است  لذا آسیب شناسی فرآیند مذکور از اهمیت مضاعفی برخوردار است که مورد تمرکز و تحلیل قرار می گیرد:

*هم اینک فضای انتخاباتی در 81 استان ترکیه تحت سنگین ترین عملیات های روانی و تبلیغاتی حزب حاکم تحت نیابت روسای شعب طرفدار اردوغان قرار گرفته است، گر چه فعالیت 35 کانال تلویزیونی، 23 روزنامه، ده ها مجله و هفته نامه، شش خبرگزاری بزرگ، شصت و سه اندیشکده سیاسی، صدها سایت متعدد تحلیلی خبری و صدها ستاد انتخاباتی زنان، جوانان، اصناف، محلات و…به نفع اردوغان تداوم دارد لکن آنچه در بستر و لایه های متنوع اجتماعی و به نوعی در افکار عمومی ترکیه مرور و بازخوانی می شود  حکایت از  تضادها و تناقضات سالیان اخیر در حزب حاکم و شکاف های بسیار عمیق بین نظر و عمل اردوغان در موضوعات داخلی و بین المللی  ست که وی را با چالش های جدی مواجه ساخته است.

*مهم ترین چالش پیش روی حزب حاکم و شخص رجب طیب اردوغان بر یک عنصر کلیدی و در عین حال نرم افزاری استوار است که مبتنی بر سلب اعتماد عمومی  و حتی عدم اطمینان بخش مهمی از عرصه خصوصی قدرت از ایشان می باشد. این امر می تواند بر فرآیند ساز و کارهای انتخاب مجدد ایشان تاثیرات منفی داشته باشد، اقدامات سالیان گذشته اردوغان بخصوص در بخشی از عرصه داخلی و سیاست خارجی و به ویژه رفتار با همسایگان باعث ناخرسندی بخش سنتی جامعه ترکیه و همچنین ریزش عناصر موثر فکری از راس و بدنه حزب حاکم گردیده است که مصادیق مهم آن را می توان در مساله دار شدن چهره هایی مانند:  احمد داود اوغلو، عبدالطیف شنر، علی باباجان، عبدالله گل و به ویژه سیاستمدار و حقوقدان توانا “بلنت آرنچ” دانست.

*دومین چالش موجود به تضعیف اعتماد  Antitrust ))  در بستر سیاست خارجی اردوغان و فاصله فراوان بین حرف و عمل ایشان در مذاکره با رهبران کشورهای همسایه در حوزه احترام به منافع ملی همسایگان باز میگردد. اشتباه راهبردی اردوغان آنست که تصور می کند حتی اعمال سیاست مبتنی بر الگوی ماکیاولیسم و عثمانیسم عمق ندارد و هر لحظه می شود قول و وعده ای را نقض کرد لذا بر این اساس رهبران کشورهایی مانند سوریه، جمهوری اسلامی ایران، عراق، ارمنستان، یونان و بسیاری دیگر از کشورها،  ارزیابی روشنی از تناقضات ایشان داشته و او را سیاستمداری اصولی و قابل اعتماد نمی دانند که مصادیق آن را می توان در تجاوزات مکرر به خاک سوریه و عراق و اشغال بخشی از خاک این همسایگان، تنش آفرینی در مرز آذربایجان و ارمنستان، اخلال در روابط ایران با قفقاز جنوبی و تهدید مسیر ایران به اروپا، ایجاد سدهای آبی متعدد و مشکل آفرینی برای همسایگان، داشتن اهداف کشور گشایانه و موارد فراوان دیگر جستجو نمود.

*سومین مساله ای که باعث تضعیف حزب حاکم و جایگاه ریاست جمهوری اردوغان در منظر افکار عمومی در ترکیه گردیده است به دو موضوع مهم بازمیگردد که محور اول بر بحران اقتصادی جاری و ناکارآمدی دولت در اتخاذ سیاست های مالی، پولی و تجاری که مصادیق بارز آن در ناتوانی فزاینده دولت در مهار گرانی و تورم نود و پنج درصدی، افزایش و دو رقمی شدن نرخ دلار و کاهش ارزش پول ملی و کاهش قدرت خرید مردم می باشد و محور دوم نیز بر فساد الیگارشی و  بزرگ شدن “عرصه خصوصی قدرت” و افزایش هزینه های پنهان و آشکار وابستگان به حزب حاکم ارتباط پیدا می نماید که مصداق روشن آن در ساخت کاخ بزرگ اردوغان( آک سارای ) در منطقه بش تپه با بیش از 1200 اتاق است که یکی از محورهای اصلی در افکار عمومی و یکی از اهرم فشارهای مخالفان به ویژه مرال اکشنر رئیس حزب خوب و سایر احزاب رقیب می باشد.

*چهارمین چالش حزب حاکم به انحصاری شدن وسایل ارتباط جمعی و کنترل شدید بر فضای رسانه ای مجازی، دیجیتال  و همچنین محدود و مسدود گردیدن فضای سیاسی کشور باز می گردد، بررسی مصادیق خرد مانند محرومیت دو ساله فعالیت سیاسی شهردار استانبول، عدم توجه به خواست عمومی و بین المللی برای آزادی عثمان کاوالا، حصر صلاح الدین دمیرتاش و افزایش آمار زندانیان سیاسی و خبرنگاران معترض باعث شکل گیری یک چالش عظیم در عرصه عمومی به ویژه در استانهای کردنشین گردیده است که ظرفیت بهره برداری از بیش از چهار میلیون رای انتخاباتی را دارا می باشند.

*مخالفان اردوغان ظرفیت عظیمی را دارا می باشند که در صورت بهره گیری صحیح و سیاستگذاری دقیق و استفاده از توان کردها خواهند توانست به دو وعده مهم خود مبنی بر اصلاح قانون اساسی  و دوران انتقال قدرت و همچنین به تبدیل نظام ریاستی به نظام پارلمانی عمل نمایند. اتحاد موجود در چارچوب دو جبهه اپوزیسیون و حافظان وضع موجود با عاملیت کمال کلیچدار رئیس حزب جمهوری خواه خلق، مرال اکشنر رئیس حزب خوب، تمل کاراملا رئیس حزب سعادت، گلتکین اویسال رئیس حزب دموکرات، علی بابا جان رئیس حزب جهش و دموکراسی، احمد داود اوغلو رئیس حزب آینده از اهمیت فراوانی برخوردار می باشند به ویژه آنکه افزایش نفوذ اجتماعی و تقویت انسجام عمومی نیز محور حرکت مخالفان گردیده است. 

اعمال حکومت اردوغان در سالیان اخیر با ترکیبی از رفرم لیبرالی، اوتوریته عثمانی، مانیفست های مختلف اقتصادی، تلاش عناصر ثابت حزب توسعه و مدیریت گسترده رسانه ای(تبلیغات سیاسی) شکل گرفته است لکن با چیدمان آنچه نوشته شد تداوم این روند و پیروزی مجدد سخت بنظر می رسد.

آنچه در داخل ترکیه جریان دارد پیروزی مخالفان را نشان می دهد و البته این امر در صورت همراه نمودن استانهای کردنشین و تعیین نتیجه انتخابات در دور اول با اکثریت آراء خواهد بود. اما شکست اپوزیسیون با مشارکت بالا نیز، ترکیه را با خطر دوقطبی شدن و بحران داخلی مواجه می سازد.  آنچه در بیرون از مرزهای ترکیه جریان دارد به تمایل اسرائیل، ایالات متحده، چین و بسیاری از کشورهای عربی به ویژه عربستان و امارات ارتباط پیدا می نماید که خواهان پیروزی و تداوم قدرت حزب حاکم و اردوغان به لحاظ همپوشانی این کشور با منافع  مهم آنهاست. منطقه و جهان تمایل ندارد که با یک ترکیه دو قطبی و بحرانی روبرو شود.  لذا احتمال بروز یک  تفاهم سیاسی مبنی بر پیروزی اردوغان در راستای حفظ توازن منطقه ای نیز جدی بنظر می رسد.

کلید واژه ها: انتخابات 2023 ژوئن,  استانهای کردی, تبلیغات سیاسی, عثمان کاوالا, کانال آبی استانبول,  ایران, ترکیه,  عربستان, ابراهیم اخلاصی