مرکز بین المللی مطالعات صلح- IPSC

در رخدادهای دو سال اخیر سوریه سوریه موجب نگرانی ها و بروز امید هایی برای اسرائیل بوده است. در این حال اکنون پس از گذشت دو سال از آغاز تحولات سوریه و نوع رویکردهای کنونی تل آویو در قبال سوریه برای بررسی بیشتر نوع نگاه و رابطه اسرائیل به سوریه و چشم انداز رویکردهای سیاست خارجی آن به گفتگویی با دکتر ماکان عیدی پور استاد دانشگاه و کارشناس مسائل اسرائیل پرداخته ایم:

واژگان کلیدی: اسرائیل و سوریه، نگاه اسرائیل به تحولات سوریه، پیامدهای بحران سوریه بر اسرائیل، حمله اسرائیل به  سوریه

مرکز بین المللی مطالعات صلح:  بحران سوریه چه تاثیراتی بر سیاست خارجی تل آویو در منطقه و قدرت آن داشته است ؟

بحران سوریه در درجه نخست به ضرر اسرائیل است و من معتقدم که اسرائیلی ها از این امر  شناخت کافی داشتند و به همین دلیل هم حمایت چندانی از محوری قطر، عربستان و ترکیه نکردند. هر چند بسیاری معتقدند که اسرائیلی ها سوریه بدون اسد را  که رابطه نزدیکی با ایران و حزب اله نداشته باشد را مناسب تر می دانند، اما من بر  این نظرم که سوریه بدون اسد ممکن است به  نفع اسرائیلی ها باشد اما به شرطی که به جای اسد حکومتی به قدرت نرسد که تمام معادلات را برای اسرائیل به هم زند. اسرائیل سوریه منفعل را می خواهد نه سوریه ای که پایگاه افکار سلفی و ترویج آن باشد.

اسرائیل تا کنون با دو موج مقاومت در سرزمینهای اشغالی مقاومت کرده است. موج اول جنش های چپ و ناسیونالیستی بود که که یاسر عرفات علمدار آن بود و اسرائیل توانست آن را مهار کند.  موج دوم جنشبهای اسلامی و مقاومت اسلامی متاثر از انقلاب ایران بود.. در این حال اکنون اسرائیل به خوبی جایگاه سوریه را می شناسد. در دو سال گذشته اسرائیل باید تصمیم میگرفت که دست به انتخابی زند. یعنی یا با ترکیه ای همراهی کند که تلاش میکند یکی از متحدان ایران در منطقه را از بین ببرد، در جستجوی سهم خواهی بیشتر در منطقه است و تلاش میکند موقعیت خود را  مهمتر کند همراهی کند یا اینکه این همراهی را انجام ندهد. در این  شرایط تل آیو اگر از سیاست های ترکیه در سوریه حمایت می کرد و با پیروزی شورشی ها باید سوریه را تحویل ترکیه، قطر و عربستان می داد. به نظر من در این انتخاب اسرائیل همراهی با ترکیه را انتخاب نکرده است. به عبارت دیگر هر چند ممکن است برخی به کمک اسرائیل به مخالفان اسد اشاره کنند، اما من معتقدم که همانقدر که تل آویو از سوریه اسد واهمه دارد از نابسامانی و بی ثباتی در مرزهای شرقی خود واهمه دارد و بلندهای جولان برای اسرائیل اهمیت دارد. در دوران خاندان اسد اسرائیل توانسته  بلندیهای جولان را حفظ کند. حال اگر  جانشینی برای اسد بیاید آیا این منافع همچنان حفظ می شود؟ لذا اسرائیل در نگاه درازمدت سوریه باثباتی را میخواهد که حداقل بتواند با آن ارتباط برقرار کرد.  یعنی اگر طرف مقابل شما قواعد بازی را رعایت نکند، دولتی تمام عیار نباشد و منافع مشخصی نداشته باشد و یا درگیر جنگ داخلی باشد کار برای همسایگان مشکل است. من معتقدم نیستم که همانقدر که ترکیه بی پروا به مساله نگاه میکند اسرائیل هم همین نگاه را داشته باشد. در شرایط کنونی تل آویو ترجیح میدهدکه سوریه دارای دولت باشد.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: اگر با این پیش فرض موافق باشیم که فرایند دمکراسی سازی در سوریه به ضرر اسرائیل است آیا این نوع نگاه اسرائیل با نگاه غرب در مورد دمکراسی سازی در سوریه در تقابل نیست ؟

امروز در تقابل نیست چرا که امروز غرب فهمیده است که دمکراسی در کشورهای عربی و خاورمیانه کاملا به ضرر غرب است.  حتی  هر چه نهادهای مدنی بیشتر گردد امکان روی کارآمدن دشمنان غرب و اسرائیل بیشتر است. در این حال تجربه لیبی، تونس، بحرین و… نشان میدهد که بهترین متحدان غرب همواره کشورهای با رهبری دیکتاتورهای دست نشانده  غربی است.  این کشورها کمترین نوع مشارکت مردمی را سرکوب میکنند. یعنی با باز شدن فضا سیاست خارجی این کشور ها در امان نبوده و عملا موضع ضد اسرائیلی برجسته میشود و مخالفت ها آغاز می گردد.

مرکز بین المللی مطالعات صلح:  مهمترین نگرانی کنونی اسرائیل در تحولات سوریه چیست ؟

نگرانی این است که سوریه تبدیل به کشوری که رنگ ثبات نبیند بدل گردد. در این کشور افراط گران سلفی روی کار بیایند و سوریه به حوزه نفوذ وهابیت تبدیل گردد و در شبکه جهانی القاعده ای همچون افغانستان و پاکستان قرار گیرد. اسرائیلی ها دوست ندارند که نفس تازه ای در مخالفان آنها دمیده شود و در منطقه خاورمیانه مخالف جدیدی داشته باشند. معتقدند که سالها با سوریه درگیر بوده اند، اما بین آنها توازن وجود داشته است و این نوع از دشمن را بیشتر می شناسند تا دشمنی ناشناخته از جنس افراطی، بدون سازمان دهی که با ترسیم معدلات جدید دردسر های تازه ای ایجاد کند و با حامیان جدید نوعی از  تلاشهای  ضد اسرائیلی را موب گردد. 

مرکز بین المللی مطالعات صلح: اولویت های امروزی سیاست خارجی اسرائیل در مورد تحولات سوریه چیست؟

به نظر من اولویت اسرائیل ضعیف نگه داشتن هر دو طرف جنگ و بحران در سوریه است. حتی اسرائیلی ها بدشان نمی آید که  چنین موازنه ای وجود داشته باشد و چنین مبارزه ای با حالت کنترل شده خود باشد.  همچنین دوست دارند موقعیت سوریه بیش از پیش تضعیف شود. حتی اگر نیروهای خارجی هم دخالتی در این کشور  انجام دهند برای اسرائیل فرصتی فراهم گردد تا  همیشه سوریه را خلع سلاح یا تضعیف کنند. اولویت دیگر آن است که اسرائیل مطمئن گرددکه هیچ گروهی در سوریه بر گروه دیگر پیروز نمی گردد. یعنی درگیری در حد کنترل شده ای ادامه یابد. همچنین ترکیه نفوذ زیادی نیابد و سلفیها به گونه کنترل شده و در حد ضربه به دولت سوریه وارد سوریه گردند. در این بین هر چه موقعیت سوریه در  محور حمایت از مقاومت اسلامی در لبنان تضعیف گردد ، مسیرهای ارتباطی به لبنان تحت کنترل بیشتر باشد به نفع اسرائیل است. در این حال من فکر نمی کنم اسرائیل به برنده شدن و چیرگی یک طرف در بحران سوریه نظر داشته باشد.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: آیا اسرائیل در راستای اهداف و منافع ملی خود ابزارهایی برای پیشبرد و تاثیرگذاری بر عدم تغییر کامل و یا تغییر مطلوب مورد نظر خود در سوریه دارد؟

بله. اسرائیل اگر بخواهد می تواند به هر طرف از طرف های متخاصم در بحران سوریه کمک تسلیحاتی، استراتژیک و.. رساند. اسرائیل میتواند موازنه را در سوریه را تغییر دهد. حرکت اسرائیل می تواند به روش های گوناگون ترجمه گردد. چنانچه می تواند با حرکتی کوچک محبوبیت دولت سوریه را در بین مردم سوریه بالا برد و یا با حرکتی کوچک گروه های شورشی را تقویت کند. چنانچه بمباران اخیر اسرائیل در خاک سوریه موجب افزایش حمایت مردم سوریه از دولت شد. در این حال اسرائیل چون احساس کرد این به ضررش است اعلام کرد حمله به هدف خاص و ارسال اسلحه به مقاومت در لبنان بوده و اسرائیل به هیچ وجه قصد دخالت در سوریه را ندارند. در واقع به دلیل نفوذ سنتی و قدرت مانور اسرائیل عملا توان انجام بسیاری از کارها در سوریه را دارد و ابزارهای مختلفی برای انجام این رفتار دارد. همچنین می تواند به غرب در حمله نظامی به سوریه فشار وارد کند و یا جلو حمله نظامی به سوریه را بگیرد.  به عبارتی اسرائیل بازیگری تاثیرگذاری در بحران سوریه فراتر از آنچه ترکیه می پندارد است. ترکیه در واقع نقش خرابگری در سوریه داشته و به دلیل رقابت با ایران مایل است همپیمان ایران را از میدان بیرون کند ولی ابزار آنچنانی ندارد و در تهدیدها و پاسخ های با دولت سوریه نتوانست موضع خود را حفظ کند.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به حملات اخیر  اسرائیل به سوریه آیا می توان انتظار درگیری یا بروز جنگ عمده ای بین  اسرائیل و سوریه را مد نظر قرار داد؟

نه . برای اینکه از نظر نظامی دو طرف قابل مقایسه نیستند. اسرائیل از نظر نظامی و کلاسیک در منطقه قدرتی هسته ای و بلامنازع است. یعنی در مصاف سوریه با اسرائیل قطعا اسرائیل موقیعت بهتری دارد و با داشتن تجهیرات از حمایت کامل غرب هم برخوردار است. همچنین اگر اسرائیل دست به حمله نظامی در سوریه زند معادله در داخل سوریه تغییر میکند و مردم سوریه  حمایت جدی تری از اسد میکنند و شورشیان همدستان بیگانه  به نظر می آیند. همچنین تنشها در منطقه جولان همیشگی بوده  و موقعیت نظامی سوریه به این کشور اجازه درگیری در یک جنگ عمده با اسرائیل را نمیدهد.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: آینده رویکرد اسرائیل در بحران سوریه را چگونه مورد بررسی و تحلیل قرار می دهید ؟

اسرائیل همچون بقیه بازیگران به برنامه ریزی و نظاره گری در بحران سوریه ادامه می دهد. آنها موقعیت خود را بهتر از دیروز می بینند. چرا که احساس می کنند دولت سوریه ضعیف تر شده است، اما در میان مدت و دراز مدت دغدغه ها و نگرانی های جدی پیدا کرده اند. وضعیت مصر، رفع و غزه هم نگرانی هایی را ایجاد کرده است. تحرکات ترکیه و شدت گرفتن نیروهای سلفی در منطقه تهدیدهایی برای آینده سوریه است. اسرائیل در اندیشه نوعی توازن بین دغدغه ها و فرصت هایی خود است. اسرائیل به دنبال توازنی است تا هم دشمنان خود را تضعیف کند و هم از ایجاد دشمنان جدید جلوگیری کند.

گفتگو از: فرزاد رمضانی بونش