دکترافشارسلیمانی
سفیرپیشین و تحلیلگر مسایل سیاسی وبین المللی
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
مقدمه
تقریبا از ابتدای دوره سوم نخست وزیری رجب طیب اردوغان در ترکیه به دلیل تلاش وی درراستای تحقق برخی اصلاحات در داخل نامزدی وی برای پست ریاست جمهوری قابل پیش بینی بود.هر چند که وی در جهت تقویت جایگاه ریاست جمهوری ، موفق به انجام همه آنچه که مدنظر داشت نشد، اما بخش قابل توجهی از اصلاحات مدنظرش را جامه عمل پوشاند. از جمله اینکه انتخاب رییس جمهور را از وضعیت دودرجه ای خارج وآن را از طریق تصویب قانونی درمجلس و برگزاری رفراندومی در ترکیه به یک درجه ای تبدیل کرد. بدین معنی که پیشتر مردم نمایندگان پارلمان را برمی گزیدند و سپس نمایندگان مجلس هم رییس جمهور را برمی گزید. با اصلاحات صورت گرفته مردم برای اولین بار از زمان تاسیس ترکیه با رای مستقیم و انداختن رای در صندوق آراء، رییس جمهورشان را انتخاب خواهند کرد.این اقدام اصلاحی که در سال2007 صورت گرفت، در واقع گام اول در تبدیل نظام پارلمانی به نظام ریاستی در این کشور محسوب میشود. گام دوم در این راستا افزایش اختیارات رییس جمهور بود که اردوغان به دلیل نداشتن دوسوم آراء نمایندگان مجلس موفق به تصویب آن نشد.در حال حاضر مقام ریاست جمهوری در ترکیه تاحدود زیادی تشریفاتی است و به همین دلیل اردوغان و حزبش درانتخابات پارلمانی 2015 مساعی خود را در راستای کسب دو سوم کرسیهای مجلس و افزایش اختیارات رییس جمهور مصروف خواهند نمود. در واقع معرفی اردوغان ازسوی حزب حاکم عدالت و توسعه بعنوان نامزد انتخابات ریاست جمهوری که در19 مرداد برگزار خواهد شد پروژه ای بود که حداقل از4 سال پیش شروع شده بود و اعلام این نامزدی نقطه شروع اجرای این پروژه است.
واژگان کلیدی: انتخابات ریاست جمهوری ترکیه، نقش کردها در انتخابات ریاست جمهوری ترکیه، نقش کردها در ترکیه، نامزد کردها در انتخابات ترکیه، ترکیه، نقش اردوغان درانتخابات ریاست جمهوری ترکیه
شناخت اردوغان
رجب طیب اردوغان شخصیتی کاریزما، پوپولیست، رئالیست پراگماتیست ، ناطق و پرنفوذ واز پایگاه مردمی موثر ، توان مدیریتی قوی و تیم توانمندی هم در زمینه های مختلف برخوردار و در نهایت اینکه مرد بحران هاست . البته او مخالفانی دارد و احزاب جمهوری خواه خلق ، حرکت ملی و صلح و دموکراسی (دموکراتیک خلق) در صدر مخالفان او قرار دارند، اما همین مخالفان نتوانستند بر حزب اردوغان و خود او در انتخابات شهرداریها غلبه کنند و حزب عدالت و توسعه برغم بحرانهای ناشی از قاضی پارک ، فساد مالی و مسایل سوریه حتی 4 درصد هم بیشتر نسبت به دوره قبل رای نصیب خود نمود.
موقعیت اردوغان در جامعه ترکیه
حزب حاکم عدالت و توسعه به رهبری اردوغان هم اکنون در پارلمان و در شوراهای شهر اکثریت را در دست دارد و امیدوار است با کسب پیروزی اردوغان برنامه خود برای تداوم ریاست بر ترکیه را تا زمان جشن یکصدمین سالگرد تاسیس جمهوری ترکیه در سال 2023 ، ادامه دهد. نظرسنجی های انتخاباتی حاکی است اردوغان بیشترین محبوبیت را در بین افکار عمومی ترکیه از میان دو نامزد عمده رقیب دیگر یعنی احسان اوغلو و صلاح الدین دمیر تاش (نامزد مورد حمایت کردها)دارد. با توجه به این که اردوغان در میان ترکیه ای های خارج از کشور که 4 درصد آراء از آن آنهاست نیزمحبوبیت فراوانی دارد، میزان رای آنان، می تواند معادلات را تغییر دهد و بعید نیست که تاثیر این رقم، اردوغان را به نتیجه ی نهایی بیش از 50 درصد آراء برساند.هر چند که برخی نظر سنجیها هم نشان می دهد که اردوغان در انتخابات ریاست جمهوری آتی این کشور 41 درصد آرا را به خود اختصاص می دهد و انتخابات به مرحله دوم کشیده می شود، اما به نظر نمیرسد با واقعیات پیش رو مطابقت داشته باشد.
موقعیت کردها و دمیرتاش
حزب مخالف کردگرای صلح ودموکراسی سابق که اینک بنام حزب دموکراتیک خلق خوانده میشود یکی از رهبران خود یعنی صلاح الدین دمیرتاش را نامزد انتخابات ریاست جمهوری کرده است .هر چند که دمیرتاش از پیش می داند که پیروزی اش در انتخابات ریاست جمهوری پیش رو در تركيه محال است، اما همزمان این را نیز می داند که آرای کردها تاثیرگذار بوده و احتمال دارد سرنوشت ساز باشند به ویژه در صورتی که شرایط به گونه ای پیش رفت که انتخابات به دور دوم کشیده شود ودست آنهارا برای ایتلاف با نامزد های به دوردوم رسیده وبازی با این کارت جهت دریافت امتیازبیشتر بازتر نگه میدارد.البته كردهای ترکیه به احزاب مخالف این کشور اعتماد چندانی ندارند، به ویژه به “حزب حركت ملی” که مسئله کردها را کاملا انكار می کند و ایدئولوژی خود را تا حد افراط گرایی بر اساس نژاد ترک بنا نهاده است و”حزب جمهوری خواه خلق” نیز که نمایانگر میراث “مصطفی کمال آتاتورک” می باشد، همان حزبی است که با فرمانبرداری از نهاد نظامی، در طول تاریخ خود سياست کنار زدن و انكار در حق كردها را درپیش گرفت.اما از نظر کردهای ترکیه، “رجب طیب اردوغان” با وجود آنکه تاکنون گام های بزرگ و محسوسی جهت حل و فصل مسئله آنها برنداشته،ولی همچنان تنها فردی است که می تواند این مسئله را حل و فصل کند، بنابراین کردها بر این باورند که آرای آنها در انتخابات ریاست جمهوری پیش رو، اهرم فشار وکارت بازی موثری جهت وادار ساختن نخست وزیر کنونی ترکیه به برداشتن گام های واقعی جهت حل و فصل مسئله كردها به صورت مسالمت آمیز باادامه راهی که ازچندسال پپیش آغازنموده، محسوب میشود. “رجب طیب اردوغان” نیز به خوبی می داند که دستیابی به آرای کردهای ترکیه در انتخابات ریاست جمهوری پیش رو در این کشور، بدون هزینه و امتیازدهی نخواهد بود و بر همین اساس نیز، می توان ارائه پیش نویس طرح حل و فصل مسالمت آمیز مسئله کردهای ترکیه به پارلمان این کشور از سوی “حزب عدالت و توسعه” همزمان با آغاز ثبت نام از نامزدهای انتخابات مذکور را تفسير کرد.در واقع به گفته خود “عبدالله اوجالان”، پیش نویس طرح ارائه شده به پارلمان ترکیه، نقطه تحولی در حل و فصل مسالمت آمیز مسئله کردهای این کشور به شمار می آید، جایی که این برای نخستین بار است که به صورت قانونی راه گفت و گوی میان دولت ترکیه و “حزب کارگران کردستان” باز شده و این حزب به عنوان نماینده مذاکره کننده به نیابت از کردهای ترکیه به رسمیت شناخته می شود، آن هم پس از آنکه دولتمردان ترکیه در چنددهه اخیرپ.ک.ک را گروهی تروریستی خوانده و رهبر آن عبدالله اوجالان را نیز قاتل مادران و کودکان معرفی کرده است.
به این ترتیب می توان گفت ،آرای کردهای ترکیه که نزدیک به هفت میليون رای دهنده برآورده می شوند، تبدیل به پلی واقعی برای فردی خواهد شد که از روی آن به عنوان رئیس جمهوری جدید ترکیه عبور و قدم در کاخ “چانکايا” خواهد گذاشت. مخصوصا اینکه برخی نظرسنجیها نشان میدهد که رای دمیرتاش از 6 درصد به 8 درصد رسیده است و آن دسته از علویان گله مند و ناخرسند و فاصله گرفته از حزب جمهوری خلق به علاوه ی آن دسته از چپ هایی که مرام چپ گرایانه ی حزب دموکراتیک خلق ها را می پسندند، رای خود را به احتمال زیاد به نفع دمیرتاش به صندوق خواهندانداخت. عامل نهایی در این رابطه آرای شهروندان ترکیه ای( اعم ازترک ،کردوعلوی )خارج از کشور است که درنتایج نهایی آراء تاثیرگذاراست . در واقع اگر صلاح الدین دمیرتاش بیش از 10 درصد از آرای مردم را کسب کند، احتمال پیروزی اردوغان در دور نخست پایین می آید. آرای شهروندان خارج از کشور، 4 درصد از کل آرای واجدین شرایط رای دادن است و آنان می توانند سرنوشت انتخابات را تغییر دهند.به همین دلایل درماههای اخیر اردوغان با تلاشهایی که درمورد آزادی تعدادی اززندانیان سیاسی و ارایه لایحه صلح با کردها به مجلس انجام داده درصدد برآمده است بر آراء عامه مردم ترکیه ، بویژه کردها واتباع ترکیه در خارج ازکشور که رقم قابل توجهیست به نفع خود تاثیر بگذارد.هر چند که این اقدامات وی به دلیل برخورداری از رویکردی ابزاری مورد اعتراض وانتقاد رقبا ومخالفان وی واقع شده است.
ارزیابی تحولات در آستانه انتخابات
برغم اینکه مخالفان از هر گونه تلاش جهت تخریب وتضعیف اردوغان استفاده کرده و خواهند کرد اما به احتمال قریب به یقین پیروزی با نامزد حزب عدالت و توسعه خواهد بود.مهم این است که در ترکیه آزادی بیان و ابزارهای رسانه ای اینترنتی ، صوتی و تصویری و کاغذی کافی برای آن وجود دارد و مخالفان بصورت کامل از این امکانات استفاده کرده و با انتقادهای کوبنده پیامشان را به مردم می رسانند وانتخابات با نظارت ناظران داخلی وخارجی تا حدود زیادی بصورت سالم برگزار میشود و مورد تایید همه نامزدها ،احزاب وناظران بیطرف داخلی وخارجی قرارمی گیرد که پیروزی درچنین انتخاباتی لذت بخش است.به این ترتیب می توان گفت اردوغان از جهات داخلی با مشکلی که بتواند مانع از رییس جمهور شدن او گردد مواجه نخواهد شد.از جهات خارجی نیز تحولات سوریه، عراق و مصر برغم اینکه اردوغان و دولتش زوایه هایی با آنها دارد موانع موثری که بتواند در برگزاری و نتیجه انتخابات اثر منفی بگذارد محسوب نمی شوند و تحولات برآمده از بحرانهای موجود در سوریه ،عراق ،مصر وفلسطین اشغالی که موجب بروز برخی نگرانیها وسرگرمیها برای دولت ترکیه شده اند تاثیری سلبی بر روند برگزاری انتخابات نخواهند گذاشت.
هر چند که عبدالله گل رییس جمهوری ترکیه اخیرا در سخنانی در شهر ˈ کرکلارلی ˈ با ابراز نگرانی از تحولات در عراق در پی اشغال شهر ˈموصلˈ دومین شهر بزرگ این کشور توسط گروه تروریستی داعش گفت: نخستین اولویت ما تامین امنیت ترکیه و سپس غلبه بر درگیری های منطقه ای است. عناصر داعش پس از اشغال کنسولگری ترکیه در شهر موصل 49 نفر از دیپلمات ها و خانواده های آنان را به گروگان گرفته و به نقطه نامعلومی منتقل کردند.این عناصر تروریستی همچنین نزدیک به 50 نفر از رانندگان ترک را به اسارت گرفته اند.که البته متعاقبا آزاد شدند و اسارت وآزادی آنها ازسوی برخی ناظران یک اقدام تاکتیکی جهت دورکردن تردیدها درمورد ارتباط ترکیه با عناصر داعش ارزیابی شد.
همچنین کم وکیف مناسبات آنکارا -واشنگتن که پس از ماجرای بحران فسادمالی دسامبر2013 به دلیل حضور فتح اله گولن درامریکا و حدس وگمانهایی درمورد دخالت امریکا درماجرای مذکور دچار نشیب شده بود با اقدامی ازسوی پلیس فدرال آمریکا (اف بی آی) برعلیه مدارس گولن موجب تلطیف این مناسبات گردید .بطوری که اف.بی .آی در اقدامی عجیب 19 مدرسه از مجموع 140 مدرسه ای که توسط فتح الله گولن در ایلنویز و ایندیانا را مورد بازرسی قرار داد.هر چند در گذشته مدارس گولن از سوی وزارت کار آمریکا مورد بازرسی قرار گرفته بود اما تقریبا این برای اولین بار است که اف بی آی به این مدارس حمله می کند.همچنین رجب طیب اردوغان سیزدهم تیر با جو بایدن معاون رئیس جمهور ایالات متحده امریکا یک گفتگوی تلفنی 35 دقیقه ای انجام و موضوعات منطقه ای و در راس تحولات واقع در عراق و سوریه را مورد بحث و تبادل نظر قرار داد.جو بایدن ضمن گفتن تبریک به اردوغان بمناسبت ماه مبارک رمضان، آزاد شدن رانندگان ترک ازسوی تروریستهای داعش را بعنوان یک
تحول خوشحال کننده ارزیابی کرد.اردوغان و بایدن ضمن اشاره به اهمیت همکاری مشترک ترکیه و امریکا در زمینه تحولات واقع در عراق و سوریه، در زمینه برقرار کردن تماس نزدیک در آینده به توافق رسیدند.
