کارشناس ارشد مسائل تركيه
مرکز بین المللی مطالعات صلح-ipsc
حزب جمهوریخواه خلق ، اولین حزب جامع سیاسی در جمهوری نوین ترکیه است که در نهم سپتامبر سال ۱۹۲۳ .م، توسط ژنرال( پاشا) مصطفی کمال ، ملقب به «آتاتورک »رهبر جمهوری نوین ترکیه تأسیس شد. اولین رییس جمهور انتصابی( آتاتورک) حدود یک دهه دبیر کل آن بود، و سپس دبیر کلی آن را به هم رزمش زنرال عصمت اینونو سپرد. حزب مذکور سال ها حزب حاکم و برخی ایام نیز حزب اصلی اپوزیسیون در جمهوری ترکیه گردید. براساس اعلام شورای عالی انتخابات ج.ترکیه مورخ 31 مارس 2019.م( آخرین انتخابات) حزب جمهوری خلق 17.71، درصد آرا در سراسر ترکیه را کسب کرد. در کلان شهرها نیز حزب جمهوری خلق 34.48، درصد آرا را به دست آورد. پس از بولنت ( بلند) اجویت- دنیز بایکال،دبیر کل فعلی آن « کمال کلیچ دار اوغلو »می‌باشد. در همین راستا با توجه به افزایش نقش این حزب برای بررسی بیشتر نقش کنونی آن گفتگویی با احمد مرجاني کارشناس ترکیه داشته ایم:
واژگان کلیدی: حزب جمهوری خواه خلق, روابط داخلی, حزب جمهوری خواه خلق, روابط خارجی ,حزب ,جمهوری خواه خلق,احمد مرجاني
مرکز بین المللی مطالعات صلح : وضعیت حزب جمهوری خواه خلق در چند سال گذشته، چگونه بوده است؟
اگر چه همواره حزب اصلی اپوزیسیون در جمهوری ترکیه بوده است. ولی عواملی بشرح ذیل موجبات کاهش محبوبیت حزب مذکور در جامعه ترکیه گردید. :
- قدرتمندی احزاب راستگرا، وابسته به سرمایه داری جهانی، ناکامی احزاب چپ گرا در اتحادیه اروپا.
- قدرت گیری و حاکمیت مطلق دو دهه ای حزب عدالت و توسعه در ج.ترکیه.
- کاهش قدرت و دخالت نظامیان در امور سیاسی ج.ترکیه.
- افشای برخی خلاف کاری های بزرگان حزب مذکور.
مرکز بین المللی مطالعات صلح : در یک سال گذشته، روابط حزب جمهوری خواه خلق با سایر بازیگران حاضر در صحنه ی داخلی ترکیه چگونه بوده است؟
+ افول شاخص های اقتصادی در ترکیه که پاشنه آشیل قدرتمندی حزب حاکم ( عدالت و توسعه) است ، موجباتی فراهم آورد تا برخی شخصیت های موثر حکومت آقای رجب طیب اردوغان،از جمله: دکتر عبدالله گُل (از موسسان حزب) ، دکتر احمد داوداوغلو( تئوریسین فکری حزب) ، دکتر علی بابا جان ( طراح اقتصادی حزب) و… ، در مخالفت با دیدگاه های شخص اردوعان ، استعفاء ، از حزب منفک، ونیز به تاسیس «حزب دموکراسی و پیشرفت »و «حزب آینده »پرداختند که این نیز موجب تضعیف حزب حاکم و تقویت احزاب مخالف، ویژه حزب جمهوریخواه خلق گردید.
+ انتخاب جنجالی شهردار استانبول و نیز انتخاب چند شهردار در شهرهای بزرگ ترکیه که از اعضای حزب جمهوری خواه خلق بودند نیز موجبات ارتقاء روحیه طرفداران و تقویت حزب مذکور گردید.
+ ضمن آنکه درگیری سیاسی خانم مرآل آک شنر ( وزیر اسبق) با آقای دولت باغچه لی رهبر حزب حرکت ملی گرا ، موجب انشعاب و جدایی ملی گرایان معتدل و تاسیس و فعالیت حزب « ایی» (خوب) ،گردید که در نقش اپوزیسیون ،تمایل به تعامل و همکاری با حزب جمهوریخواه خلق دارد.
+ گروه اسلامگرایان سنتّی( تشکیلات میلّی گوروش) وابسته به اندیشه های مرحوم پروفسور نجم الدین اربکان ، نیز در رقابت با حزب حاکم ، حاضر به همکاری و اتحاد با حزب جمهوریخواه خلق می باشد.
+ از سویی قدرت گیری احزاب و تشکل های : کردی ، علوی، بکتاشی، نهاد های مدنی آزادی خواه داخل کشور ،فعالیت های اجتماعی ترک های ساکن کشورهای اتحادیه اروپا (حدود 5 میلیون تن)، که اغلب چپ گرا هستند، نقش موثری در طرفداری و اتحاد با حزب جمهوریخواه خلق ، درانتخابات آتی ، ایفاء خواهد کرد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح : روابط این حزب با ارتش دولت ترکیه چگونه بوده است؟
از دوران امپراطوری عثمانی، نیروهای مسلح در نقش حافظان سرزمین،مدافع جان و مال مردم، نزد ترکان محبوب و دارای نوعی قداست تاریخی ( قومی، عقیدتی)، بودند. اما، پس از تشکیل جمهوری نوین ترکیه و تاسیس و فعالیت ارتش توسط ژنرال های ترقی خواه ، خلع سلاح عمومی، آموزش و پرورش نظامیان به سبک غربی، قلع و قمع منتقدین غیر مسلح و مخالفین دولت مرکزی توسط مسلحین ارتش ، ممنوعیت شدید هرگونه عمل و فعالیت عقیدتی در ارتش، و…… موجباتی فراهم آورد تا نیروهای نظامی ، امنیتی در راس هرم قدرت (سیاسی ، اقتصادی ، فرهنگی) ترکیه قرار گیرند و با ایجاد رعب و وحشت به نوعی « تابو» مبدل گردیدند.
با عضویت ترکیه در سازمان دفاعی آتلانیک شمالی ( ناتو)، تداوم و حفظ ساختار ارتش ترکیه به مدیریت ژنرال های غربی و توسط افسران عالیرتبه چپ گرا ی طرفدار حزب جمهوریخواه خلق، بستری مناسب برای اقتدار حزب مذکور فراهم کرده بودند. حتی در دورانی که احزاب راستگرا ، ملی گرا، طی پیروزی در انتخابات ، مامور تشکیل دولت می گردیدند، نظامیان طرفدار حزب جمهوریخواه خلق ، طی کودتای نظامی ، آنان را ساقط و پس از چندی حاکمیت نظامیان ، حکومت را به سیاستمداران طرفدار و مطیع، تحویل می دادند. لذا، پس از اقتدار حزب عدالت و توسعه ، با ورود ، نفوذ، افراد ملی گرا و راست گرا ( افراطی و معتدل) به بدنه تشکیلات نظامی و امنیتی، دامنه مانور های سیاسی نظامیان چپ گرا محدود و قدرت پشت پرده حزب جمهوریخواه خلق نیز تهدید گردید.
مرکز بین المللی مطالعات صلح : نگاه حزب جمهوری خواه خلق به گروه های مخالف دولت اسد چیست؟
حزب جمهوریخواه خلق به دلایل عدیده داخلی و خارجی، از آغاز ،مخالفت همسویی دولت ترکیه با مخالفین حکومت مرکزی سوریه بود و درگیری نظامی در سوریه را به ضرر مردم ترکیه، سوریه و کشورهای منطقه ارزیابی و اعلام کرد: براي پايان دادن به جنگ در سوريه و تامين امنيت و سلامتي مردم سوريه و حفظ تماميت ارضي سوريه، از همه اقدامات سازمان ملل متحد حمايت خواهيم کرد. براي برقراري صلح و ثبات در سوريه، همه گروه هاي مسلح خارج از نيروي نظامي دولت بايد خلع سلاح شوند و مردم سوريه با اراده آزاد سرنوشت سياسي و راه حل سياسي كشور را تعيين کنند. بعد از برقراري صلح در سوريه ، پناهندگان سوري بايد بصورت مرحله اي و داوطلبانه و امن به کشور خود بازگردانده شوند. در سوريه از مبارزه با تروريسم حمايت خواهيم کرد. تروريستها را که در داخل کشور فعاليت و امنيت ملي ترکيه را تهديد مي کنند ، پاکسازي خواهيم کرد. ارائه کمکهاي انساني به پناهندگان سوري در ترکيه تحت نظارت کامل و بصورت شفاف انجام خواهد گرفت. اجازه داده نخواهد شد که سوري و بخصوص کودکان سوري يه صورت غير قانوني و در شرايط ناگوار بکار گرفته شوند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح : با توجه به روابط خارجی این حزب، نوع روابط آنان با بازیگران منطقه ای چگونه است؟
به دلیل تمایلات و گرایش های سیاسی حزب جمهوریخواه خلق به احزاب غربی ، به ویژه اروپایی، اکثر روابط و مناسبات حزب مذکوربا احزاب: چپ گرا، سوسیالیست، سوسیال دموکرات، لیبرال ، می باشد. البته با برخی دولت ها، احزاب، تشکل های مردمی در منطقه نیز رابطه و تعامل دارند ولی نگاه کلان حزب در این راستا است که به دلیل وابستگی های سیاسی، اقتصادی، نظامی کشورهای منطقه به غرب و شرق، با توصیه ها، اخطار ها، فشار ها، تمهیدات ابر قدرت های غربی و شرقی ، معضلات منطقه ، قابل پیگیری و رفع است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح : نوع نگاه و رويكرد این حزب با بازیگران بین المللی و آمریکا و روسیه و یه اروپا چگونه بوده است؟
در آخرین بيانيه انتخاباتي حزب جمهوري خواه خلق ترکيه، بخشي تحت عنوان «سياست خارجي: ثبات و اعتبار»تدوين شده است. در اين بخش سياست حزب مذکور در خصوص روابط با : ایالت متحده آمريکا، کشورهای عضو اتحاديه اروپا ، شبه جزیره بالکان، كشورهاي همسايه،(روسيه، ايران، عراق، سوریه، یونان، بلغارستان، ) فلسطين و غيره ، بشرح ذیل اعلام شده است.: مصطفي کمال آتاتورک گفته است: «تا موقعي که زندگي و بقاء ملتي به خظر نيفتاده باشد، جنگ جنايت است. اصل بینش ما مبتنی بر: صلح در وطن ، صلح در جهان ،قرار دارد.»
حزب جمهوري خواه خلق، سياست خارجي خود را بر پايه چهار اصل تدوين و اجراء خواهد کرد.
+ سياست خارجي در راستای تامين و حفظ عدالت، امنيت، آرامش و رفاه شهروندان.
+ سياست خارجي متکي برتاریخ فرهنگی، کثرت گرائی، موقعيت جغرافيائي .
+ سياست خارجي متکي بر حسن همجواری، احترام متقابل به ارزش ها ،حقوق بين الملل.
+ سياست خارجي همگرائي با جهان، مشاركتي براي تقويت همکاري های منطقه اي و بين المللي.
با توجه به موقعيت ژئوپليتيک ترکيه در منطقه و جهان، با الهام از تجارب غني چند هزار ساله ،روابط سياسي ترکيه با کشورهاي همسايه را گسترش خواهيم داد. با اعمال تبعيض، تفکيک قومي، ملي، عقیدتی برملت هاي منطقه ،مبارزه و مقابله خواهيم کرد. منطقه ما بايد منطقه صلح ، آرامش، ثبات، وحدت آفرين باشد.
يکي از پايه هاي ديپلماسي عمومي حضور شهروندان ترکيه در 120 کشور جهان است. آنها به عنوان نماينده افتخاري ترکيه در تقويت روابط ترکيه با كشورهاي ديگر نقش موثري خواهند داشت، حزب جمهوريت خلق براي تقويت موقعيت آنان تدابير لازم را اتخاذ خواهد کرد. ترکيه با همه کشورهای پنج قاره همکاري اجتماعي و فرهنگي خود را گسترش خواهد داد. ما ، براي حل مسائل منطقه ای و بين المللي، به تعامل ، هماهنگی،همکاری خواهیم پرداخت.
گسترش سطح روابط صلح آميز و سازنده با کشورهاي منطقه ، مانع تنش بين ترکيه با كشورهاي غربي نيز خواهد شد. ترکيه بين منطقه جغرافيائي خود با جهان غرب به کانون قدرتمند اتحاد تمدن ها تبديل خواهد شد. در آن صورت بين ترکيه با متحدين غربي ، نظير ناتو و سازمان همکاري و امنيت اروپا، شوراي اروپا که عضو آنهاست و يا با عضويت در اتحاديه اروپا و نهادهاي بين المللي ديگر در آينده روابط عادي سازي خواهد شد. اهداف عضويت ترکيه در اتحاديه اروپا بر اساس اصول سوسيال دموکراتيک به صورت قدرتمند و مصمم باز توليد و تحقق خواهد يافت. در روابط ترکيه با اتحاديه اروپا براي افزايش سطح رفاه مردم ترکيه ، معافيت ويزا، حمايت از كشاورزي و همکاري علمي با اتحاديه اروپا در دستور کار اصلي مذاکرات قرار خواهد گرفت.قرارداد اتحاد گمرکي بين ترکيه و اتحاديه اروپا که در خدمت توليد کنندگان و نيروي کار انساني قرار نگرفته است،اصلاح خواهد شد
حزب جمهوريت خلق درباره حل مسئله قبرس اعلام کرد: ازحقوق و آزاديهاي کسب شده جامعه ترک قبرس براي حل مسئله عادلانه و پايدار قبرس حمايت و از تاسيس دو جامعه با حقوق سياسي مساوي حمايت مي کنيم. قدرت ترکيه را در درياي مديترانه افزايش داده وتقسيم منابع انرژي(نفت و گاز) را به صورت عادلانه تامين خواهيم کرد. از ترک های قبرس در مقابل تحريم هاي بين المللي و اقتصادي حمايت خواهيم کرد. اجازه نخواهيم داد که در امور داخلي جمهوري ترک قبرس مداخله شود. با نهادهاي قانون اساسي جمهوري قبرس ترک شمالي به صورت احترام متقابل و مساوات روابط خود را گسترش خواهد داد.
روابط مان با آمريکا را بر پايه مناسبات دو جانبه،اعتماد متقابل ادامه خواهیم داد. روابط ترکيه و آمريکا محدود بر مشارکت استراتژيک و نظامي نخواهد بود به خصوص همكاري اقتصادي، فرهنگي و علمي دوجانبه با مشارکت جديد گسترش خواهد يافت. روابط ترکيه و آمريکا نه با تكيه بر شرايط موجود ، تحولات منطقه اي و بين المللي بلکه بر اساس ارزشها و منافع مشترک به صورت همکاري پايدار گسترش خواهد یافت.
روابط مان را با فدراسيون روسيه را نه براساس روابط تجاري يک جانبه و منافع شخصي ، بلکه بصورت اصولي گسترش خواهد داد. ازسرمايه گذاران و كارآفرينان ترک در روسيه و اتحاد اقتصادي اوراسيا حمايت و نظام حل مسائل آنها را سازماندهي خواهیم کرد. آنکارا و مسکو ، روابط شفاف و پايدار در روند همکاري در بخش انرژي و امنيت انرژي را باید گسترش دهند . ترکيه براي حل اختلافات و بحران بين روسيه و اوکراين سياست صلح آميزومنطقي را اجراء خواهد کرد.
حزب جمهوريت خلق درباره روابط با کشورهاي قفقاز اعلام کرد: براي حفظ موقعيت ترکيه به عنوان کشور گذرگاه عبور انرژي از روسيه، قفقاز و درياي خزر به غرب اقدام خواهيم کرد. روابط برادرانه ترکيه با (جمهوري) آذربايجان را با تکيه به اعتماد متقابل بين دو جامعه را تقويت خواهيم کرد. براي حل بحران قره باغ کوهستاني با تاکيد برحفظ تماميت ارضي آذربايجان از طريق مذاکرات صلح آميز تلاش خواهيم کرد. براي حل مسائل و اختلافات ترکيه و ارمنستان اقدام خواهيم کرد.براي گسترش روابط ترکيه با جمهوريهاي آسياي ميانه نهادهاي مسئول آموزش زبان، همکاريهاي فني و طرحهاي تحقيقاتي مشترک تاسيس خواهيم کرد. براي همه کشورهاي آسياي ميانه، تسهيلات ويزا و حق کار در ترکيه اعطاء خواهد شد. هزينه ارتباطات و حمل و نقل بين كشورهاي منطقه کاهش خواهد يافت. روابط محدود بين دولتها و بخش تجاري و کار، به روابط گسترده بين جوامع، تشكل هاي مردمي، مشاغل و حرف، تشكل هاي جوانان تبديل خواهد شد.
حزب جمهوريت خلق درباره روابط با کشورهاي خاورميانه اعلام کرد: با توجه به اجراي سياست خارجي با مرکزيت منطقه اي ، «سازمان همکاري صلح خاورميانه را با مشارکت ايران، عراق، سوريه و ترکيه » به عنوان کشورهاي موسس تشکيل خواهيم داد.
مسئله فلسطين و اسرائیل بايد بصورت تاسيس دو دولت حل شود. سياست خارجي ما درباره مسئله فلسطين متکي بر حفظ حقوق بشراست. ويزا براي مردم فلسطين لغو خواهد شد. قرارداد کشتي مرمره آبي(قرارداد عادي سازي روابط ترکيه و اسرائيل) باطل خواهد شد.
براي حفظ تماميت ارضي عراق در چارچوب قانون اساسي اين کشوردر منطقه و سطح بين المللي اقدامات لازم را انجام خواهيم داد. با همه گروه هاي و اقشار جامعه عراق روابط حسنه و مساوي برقرار خواهيم کرد. در روند حل عادلانه مسئله ترکمن های عراق مشارکت و اقدام خواهيم کرد. همکاري ترکيه و عراق در بخش انرژي را با افزايش تعداد منابع تامين انرژي گسترش خواهيم داد. تدابير لازم را براي پيشگيري از تبديل شدن خاک عراق به منبع تهديد ترکيه اتخاذ خواهيم کرد.
+ ايران کشور همسايه اي است که روابط سنتی ديرينه اي با آن داريم. روابط همه جانبه و حسنه با ايران را گسترش خواهيم داد. از ادامه قرارداد هسته اي برجام حمايت خواهيم کرد. قرارداد همکاري انرژي با ايران را به نفع شهروندان ترکيه بازسازي خواهيم کرد.
روابط سياسي، اقتصادي و فرهنگي با مصر را که تخريب شده است، براساس اعتماد متقابل، دوستي و همبستگي احيا خواهيم کرد. با همکاري مصر براي حل مسائل منطقه اي اقدام خواهيم کرد.
حزب جمهوريت خلق درباره کشورهاي خاوردوراعلام کرد: با کشورهاي چين، ژاپن، هندوستان و اندونزي که داراي اقتصاد پويا هستند روابط اقتصادي و تجاري خود را گسترش خواهيم داد. براي تنوع بخشيدن به فعاليتهاي کارآفرينان ترک در جهت سرمايه گذاري در بخشهاي مختلف در چين و کشورهاي خاوردور، با کشورهاي مزبوردربخش توريسم، علوم، همکاري آکادميک و تکنولوژيکقراردادهاي همکاري کلان امضاء خواهيم کرد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح : چه عواملی بر آینده جایگاه حزب جمهوری خواه خلق در هر گونه انتخابات آتي ترکیه تاثیر می گذارد؟
+ نظرسنجی‌ها و تحولات سیاسی اخیر، کاهش آشکار و پیوسته حمایت از رجب طیب اردوعان، رئیس‌جمهوری ترکیه و حزب حاکم عدالت و توسعه را نشان می‌دهد، بر اساس گزارش آژانس نظرسنجی«متروپل» محبوبیت اردوغان در ماه اوت ۲۰۲۱ به ۳۸ %کاهش یافته است که پایین‌ترین سطح در شش سال گذشته را نشان می‌دهد. با آنکه ادامه روند کنونی، شانس پیروزی اپوزیسیون را افزایش می‌دهد، اما گروه اپوزیسیون ترکیه هنوز هم برای رسیدن به قدرت با چالش‌های متعددی روبه‌رو است که مهم‌ترین آنها برگزاری آزاد و عادلانه انتخابات و پذیرش نتایج آن در صورت پیروزی اپوزیسیون است.
+ با روند نظام به سمت حکومت ریاست جمهوری یک‌نفره، وعده‌های اردوغان عملی نشد و وضعیت اقتصادی ترکیه به‌طور قابل‌توجهی به وخامت گرایید. کاهش شدید نرخ ارز منجر به کاهش تولید سرانه ناخالص داخلی ترکیه شده است و آن را از ۱۲ هزار دلار در سال ۲۰۱۴ .م به ۸۵۰۰ دلار در سال ۲۰۲۰ .می رساند. علاوه بر این‌که افزایش مداوم تورم، اوج‌گیری نرخ بیکاری و سوء‌مدیریت بحران همه‌گیری کرونا باعث شد مردم ترکیه با چالش‌های بیشتری روبه‌رو شوند.
+ مهم‌ترین عامل احتمال پیروزی اپوزیسیون در انتخابات پیش رو، همسویی احزاب سیاسی مخالف بر این مسئله باشد که نظام پارلمانی نسبت به نظام ریاستی که اردوعان آن را اعمال کرده است، از اختیارات قانونی بیشتری برخوردار است، به‌ویژه این‌که حمایت از نظام ریاست جمهوری کنونی به کمترین میزان خود یعنی ۳۴ درصد کاهش یافته است، درحالی‌که ۵۷.۷ درصد از شهروندان ترکیه بازگشت نظام پارلمانی را ترجیح می‌دهند.
+ همکاری اردوغان با حزب حرکت ملی گرا (MHP) باعث شد بسیاری از کردها و علویان در انتخابات محلی ۲۰۱۹ به نامزدهای حزب جمهوریخواه خلق (CHP) که به‌عنوان عمده‌ترین حزب مخالف شناخته می‌شود، رای دهند.
ضمن آن که اخیرا حزب حاکم عدالت و توسعه ، تحت تاثیر رسوایی‌هایی قرار گرفته است که به فساد گسترده، بی‌کفایتی و دادن امتیاز به نزدیکان و خویشاوندان در رده‌های بالای نظام اشاره دارد. در نهایت می‌توان گفت : اگر سیاست دولت حزب عدالت و توسعه ترکیه با روش کنونی ادامه پیدا کند، در انتخابات عادلانه و شفاف آتی ،پیروزی ائتلاف اپوزیسیون، به رهبری حزب جمهوریخواه خلق، محتمل است.
