مركز بين المللي مطالعات صلح-IPSC
با ارائه دادخواستی با امضای 132نفر مبنی بر ضرورت انجام اصلاحات سیاسی به مقامات عالی‌رتبه کشور امارات در سه‌مارس 2011 در زمينه به رسمیت شناختن حق رأی تمامی شهروندان اماراتی و برخورداری شورای ملی فدرال از قدرت قانونی توسط اعضای اتحادیه حقوق‌دانان و اتحادیه مدرسان و معلمان این کشور نوعي تاثير پذيري از بهار عربي تلقي شد. اكنون نيز در يك سال گذشته روابط مصر و امارات همواره تحت تاثير نوع نگاه بدبينانه رهبران امارات به احتمال وقوع انقلاب بوده است. در اين حال با بازداشت 10 عضو اخوان المسلمین در امارات و متهم شدن آنها به تلاش برای براندازی قدرت های عربی براي واكاوي بيشتر رويكرد امارات به اخوان المسلمين و آينده روابط مصر و امارات گفتگويي با حجت اله جودكي كارشناس مسائل مصر داشته ايم:
کلید واژگان: روابط امارات و مصر، اخوان المسلمين مصر، صدور انقلاب، تفكر كهنه ي سلفي، انقلاب در امارات متحده عربي
مركز بين المللي مطالعات صلح: بازداشت 10 عضو اخوان المسلمین در امارات و متهم شدن آنها به تلاش برای براندازی قدرت های عربی، موجب شده تا رویکرد این کشور حوزه خلیج فارس در قبال مصر وارد فاز جدیدی شود.آيا از نگاه رهبران امارات افزایش قدرت اخوان المسلمین خطری برای امارات متحده عربی و انقلاب در اين كشور است؟
امارات متحده عربي از چندين امارت تشكيل شده است و از نظر انديشه اي داراي ساختار تفكري سلفي كهنه است. سلفي هاي قديم هر گونه اطاعت از حاكم را با وجود اينكه ستمگر باشند واجب مي دانستند و شورش بر ضد حاكم از اين ديدگاه كاملا منتفي بود. اين وجه مشترك بين سلفيهاي قديم و وهابي ها است. يعني سلفيهاي كنوني اندك اندك از اين مسائل دور شدند و كم كم به پارلمانتاريسم و كار سياسي رو آورند، اما سلفي هاي قديم هر گونه كار سياسي را محكوم ميكردند با دمكراسي مخالف بوده و معتقدند قانونگزار خدا است و اسلام هم همه قوانين را دارد. در نتيجه هر گونه دخل و تصرف حرام است. يعني اماراتي ها هم چنين تفكري داشتند. در دوره حمله شوروي به افغانستان امارات به شدت از مجاهدين دفاع كرد و در اين كشور كمكي به ايجاد جنبش جهادي سلفي كرد. در امارات چنين جنبشي ايجاد نشد. چرا كه روس ها كمونيست كافر پنداشته مي شدند اما عليه حاكمان مسلمان نبايد جنبشي رخ ميداد. در تحولات كشورهاي عربي دو سال گذشته هم سلفي ها كهنه عملا هيچ نقشي نداشتند و كاملا مخالف تحول بودند. مثلا در مصر انصار السنه المحمديه و… از سلفيهاي قديم و كهنه كار اساسا تظاهرات بر ضد مبارك را خيانت دانسته و محكوم ميكردند. بعد از رفتن مبارك بخشي از سلفي هاي مصر حزب نور، اصالت، فضيلت و.. تشكيل دادند و تفكر بخشي از سلفيها تحت تاثير انقلاب مصر تا اندازه اي دگرگون شد. در اين بين اكنون هر چند سلفي ها در كشورهاي حاشيه خليج فارس از نظر تفكري ارتجاعي و تمام ساختار قبيله اي است ولي تفاوت آن است كه اين قبيله قبلا در چادر بوده ولي اكنون در كاخ ها و خانه هاي گران قيمت زندگي مي كنند.. اكنون با بهار عربي مردم امارات هم از انقلابهاي عربي متاثر شده و رهبران كه همان تفكرات گذشته را دارند نگران آن هستند كه مبادا تفكرات نوين بر مردم امارات تاثير گذارد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: بر اساس گزارش های موجود هم اکنون نزدیک به 250 هزار مصری در امارات متحده عربی زندگی می کنند. نقش اخوان مصر در بين اين مهاجران چيست؟
هيچ دليلي وجود ندارد كه جمعيت مصري موجود در امارات همه اخواني يا سلفي نوين يا… باشند. در واقع اين نيروها نيروي كاري هستند كه در كشورهاي حوزه خليج فارس در مقاطع مختلف به عنوان نيروهاي كار چه فني ساده و… مشغول به كار بوده اند. در اين كشورها مصريها در ساختارهاي مختلف فرهنگي، اقتصادي، امنيتي، علمي و.. حضور دارند. اين نيروها هميشه منبع درآمد مهمي براي مصر بوده و در روابط مصر و امارات موثر بوده اند. اكنون آنچه باعث وحشت اماراتي ها و رهبران سياسي اين كشور شده است آن است كه مصريهاي امارات تحت تاثير انقلاب اخير در مصر قرار گرفته و برخي از جنبشهاي سلفي مصري هم متحول شده اند و نوين مي انديشند و سخن از دمكراسي و پارلمان ميزنند در حالي كه اين افكار و انديشه ها مي تواند براي كشوري كه همچنان به شكل سلفي كهنه اداره ميشود خطرناك باشد. بنابراين هر چند گفته ميشود 10 عضو اخوان در امارات دستگير شده اند اما اينها اخواني نيستند بلكه مصري هايي با تفكر متفاوت با اماراتي ها هستند. چنانچه اين مساله باعث شده است يكي از رهبران اخوان در مصر به امارات بتازد و اين كشور ا محكوم كند. گذشته از اين نيز رئيس پليس دبي اعلام كرده شيخ يوسف قرضاوي روحاني مصري ساكن در قطر اگر وارد امارات شود دستگير مي شود. دليل اين امر اين است كه وي حمله به اولاامر را جايز ميداند. اين امر بيانگر آن است كه اماراتي ها از چه مي هراسند. در واقع تضادي كه بين دو انديشه سلفي كهنه و سلفي نوين به وجود آمده باعث شده است حاكمان امارات احساس خطر كنند و طبيعي است كه رهبران امارات از لرزان شدن پايه هاي قدرت و ثروت خود بهراسند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: مهاجران مصري و غير مصري در امارت معمولا درآمد کمتری نسبت به بومیها دریافت کرده و مورد تبعیض قرار می گیرند. آيا این نابرابریهای اجتماعی در امارات مي تواند به صورت ماده منفجره قدرتمندی عمل كند و عامل بروز تنشهاي سياسي و انقلابي در امارات گردد؟
اينكه مهاجران مصري مورد تبعيض قرار ميگيرند، حقوق و مزاياي آنها قابل قياس با بومي ها نيست و ….گله مند بوده اند. اين امر در همه كشورها حاشيه خليج فارس وجود داشته است. اما اينكه اين مهاجران و نيروي كار مصري در امارات چنين پتانسيلي و تواني داشته باشند و بر ضد اماراتي ها قيام كنند بعيد است. چرا كه مسلما اگر كار در اين كشور را از دست دهند در بازگشت به مصر بيكار خواهند بود.
مركز بين المللي مطالعات صلح: رئیس پلیس دبی اخوان المسلمین را متهم به تلاش برای براندازی حکومت های عربی کرد. وی در اظهارات خود گفته بود :« اخوان المسلمین در تلاش است تا حکومت کویت را در سال 2013 و حکومت دیگر کشورهای اسلامی را تا سال 2016 در دست بگیرد». در اين حال برخي نيز بر اين نظرند كه رهبران اماراتی ها می خواهند با متهم کردن مصری های ساکن به داشتن رابطه با اخوان المسلمین، مخالفان داخلي را تحت فشار بيشتر قرار دهند. نگاه شما چيست؟
قطعا اينگونه است و اتهام زني به اخوان نيز صرفا يك بهانه است. در بسياري از كشورها نيز براي سركوب مخالفان داخلي بهترين كار وابسته قلمداد كردن مخالفان (كه اكنون نيز در امارات مورد نظر است) مورد استفاده قرار ميگيرد. بهترين برچسب براي فردي كه در امارات افكاري نوين يافته كه مخالف حاكميت سلفي با تفكر كهنه در امارات است وابستگي به اخوان مصر و.. است. چرا كه رهبران اماراتي ميدانند كه سازمان اخوان پتانسيل بالايي دارد و طبيعتا برچسب زني نيز آسانتر است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: گروه اخوان المسلمین که ریشه فعالیت آن در امارات به دهه 1950 بر می گردد، در سال های اخیر ابعاد گسترده ای به اقدامات خود در این کشور داده است. اكنون قدرت شاخه اخوان در امارات تا چه ميزاني است ؟
اخوان يك انديشه است و اين انديشه در كشورهايي كه به وجود آمده است به شكل بومي شاخه هايي را درست كرده است. در اين حال اخوان در ساير كشورها وابستگي تشكيلاتي به اخوان مصر ندارند و در كشورهاي مختلف داراي نام هاي مختلفي هست. همچنين دليلي وجود ندارد كه اخواني كه در امارات متحده عربي زندگي ميكند رابطه تشكيلاتي تنگاتنگي با اخوان مصر داشته باشد. لذا اخوان در كشورهاي مختلف رويكرد متفاوتي دارد. چنانچه اخوان سوريه تقريبا شبه سلفي هاي كهنه مي انديشد. در حالي كه اخوان تونس نگرش بازتري حتي از مصري ها دارد. يعني اخوان شكل بومي خود را دارد. اكنون نيز آنچه مشخص است نگرش مردم در امارات از اسلامي كه حاكم جابر را اولاامر مي داند و نمي توان بر ضد آن قيام كرد عبور كرده به تفكري كه ميتوان بر ضد حاكم مستبد قيام كرد رسيده است. اين تفكر در حال گسترش در امارات است و از نظر رهبران اماراتي هم خطرناك است. حال اين امر هم مي تواند منتسب به اخوان اماراتي باشد و يا سلفيها و ….
مركز بين المللي مطالعات صلح:با توجه به واكنشهاي قاهره و اخوان مصري و اتهامات وارد شده به مصري ها در امارات نقش احمد شفيق و مخالفان مصري حاضر در امارات در اين زمينه چيست؟
از گذشته بسياري از بزرگان ارتش مصر در خدمت كشورهاي عربي منطقه خليج فارس بودند. حتي عمر سليمان مشاور ملك عبداله بود. يعني ارتباط بين نيروهاي وابسته به رژيم مبارك و امارات متحده عربي از گذشته وجود داشته است. اكنون اين ارتباط متحول شده و امارات هم به نيروهاي سياسي و كار جديدي مصري با چشم شك و ترديد نگاه مي كند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: گزارش هایی منتشر شده که نشان می دهد برخی از مقامات اماراتی از جمله شیخ محمد بن زاید آل نهیان ولیعهد ابوظبی و جانشین شیخ خلیفه بن زاید آل نهیان رییس حکومت این کشور منابع مالی گسترده ای در جهت رويكرد خود در مصر اختصاص داده اند. اين امر تا چه حدي درست است؟
از گذشته كشور امارات قطر و عربستان سرمايه گذاري هاي كلاني در مصر داشته اند. مثلا كشت و صنعت شيخ زايد در مصر معرف بوده است. يا اينكه به شركت هاي زنجيرهاي اسلام گرايان مصري كمك كرده اند. در دوره بعد از مبارك و انتخابات مصر هم پول كشورهاي شيخ نشين كمك خوبي به نفع اسلام گراها بود. اما اكنون امارات تلاش ميكند سرمايه گذاري هايش در مصر توسط كساني انجام شود كه هم داراي تفكر سلفي كهنه باشند و هم اخواني نباشند تا هم پايگاه اخوان ضعيف گردد و هم پايگاه هاي هم پيمانان فكري خود در مصر قوي گردد. اين امر برخلاف سياست هاي اخوان مصر است. حزب النور هم داراي انشعاباتي شده و دهها حزب و جمعيت گشته است قبلا اينها از خوان نعمت امارات بهره مند بودند، اما اكنون با شك و ترديد نگريشته ميشوند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: محمد کامل عمرو وزیر امور خارجه مصر گفته است مصر به هیچ وجه در امور داخلی کشورهای همسایه دخالت نمی کند و اخبار مربوط به فعالیت مصری ها در گروه های تروریستی در کشور امارات متحده عربی نیز به هیچ عنوان صحت ندارد. در اين حال از نگاه شما اخوان مصر تلاشي در جهت صدور انقلاب به امارات داشته است؟
اساسا صدور انقلاب همانند صدور كالا نيست. چرا كه انقلاب از نوع انديشه و هر آنچه از جنس فكر باشد به گونه اي خود به خود صادر ميگردد. آنكه علاقمند باشد مي پذيرد و آنكه نه قبول نمي كند. اما اخواني هاي در مصر (كه در قدرت حاضر هستند) به هيچ عنوان تلاش نمي كنند روابط آنان با امارات دچار تنش گردد. چرا كه نگران پيامدهاي منفي اقتصادي اين امر هستند. اما اگر اين تفكر در امارات پذيرفته گردد مي تواند براي رهبران امارات خطرناك باشد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: برخي براين نظرند كه امارات متحده عربی از بازندگان بزرگ تحولات خاورمیانه و جهان عرب است. کشوری كه در پنج سال گذشته به مرکز اصلی تجارت منطقه تبدیل شده و خیلی از شرکت‌های معتبر چند ملیتی، دفاتر اصلی خود در خاورمیانه را در امارات مستقر کرده‌اند اكنون به شدت تحت تاثير پيامدهاي انقلابهاي عربي است. در اين بين با توجه به متغيرهاي دخيل در روابط امارات و مصر آينده اين روابط به چه سمتي پيش خواهد رفت؟
مصري ها براي اينكه از شدت تنش ها بكاهند و بتوانند بهره برداي سياسي و اقتصادي مناسبي از وضعيت موجود داشته باشند اخيرا توسط مرسي اعلام كرده اند كه امنيت خليج فارس امنيت مصر است و ما به نوعي سازمان همانند ناتوي عربي براي حمايت از اين كشورها فكر مي كنيم. اين شعار و سخن صرفا در راستاي كاهش تنش بين امارات و مصر است. يعني نه مصريها توان تشكيل ناتوي عربي دارند. چرا كه تضاد و تنش زيادي در جهان عرب وجود دارد و نه اينكه ساختار موجود كشورهاي عربي چنين تشكلي را ايجاد ميكند. اين رويكرد مصر نشان ميدهد كه مصري ها ميخواهند از تنش هاي موجود در جهت منافع ملي خود بهره برداي سياسي و اقتصادي كنند. امارات هم با توجه به خطر سلفي هاي نوين دائما مصري ها را متهم ميكنند.در اين حال روابط دو كشو بعيد است به سوي تنش ميل كند. چرا كه هر دو به هم نياز دارند. يعني مصري ها به پول اماراتي ها و اماراتي ها هم به حمايت معنوي و نيروي كار مصر در حوزه نظامي، اقتصادي و.. نياز دارند. در اين بين هر چه تفكر نوين سلفي و اخواني در امارات عميق تر گردد فاصله دو كشور هم خود به خود بيشتر ميگردد.
گفتگو از: فرزاد رمضاني بونش
