فاطمه خادم شیرازی

پژوهشگر و مدرس دانشگاه

 مرکز بین المللی مطالعات صلح– IPSC

 

اسرائیل با تهاجم تمام‌عیار به رفح، تلاش دارد حماس را نابود کند. با تسلط اسرائیل بر گذرگاه رفح، کریدور اصلی کمک‌های بشردوستانه بسته، و تهدید برای تشدید فاجعه بازشد. این حمله سبب  می‌شود دولت بایدن با حمایت از نتانیاهو، آخرین کارت بازی خود را برای دستیابی به موفقیت در پرونده عادی‌سازی روابط با عربستان سعودی، را قبل از انتخابات به رقیب خود ببازد. انتخاب رفح یا ریاض به عملکرد نتانیاهو  در انتخاب مشترک با آمریکا در صورتی اتفاق می‌افتد که اسرائیل با شروط ریاض: خروج از غزه، مسدود کردن شهرک‌سازی در کرانه باختری و آغاز یک مسیر سه تا پنج‌ساله برای ایجاد یک کشور فلسطینی در سرزمین‌های اشغالی موافقت کند. آیا نتانیاهو پیمان با ریاض را بر خروج از رفح ترجیح خواهد داد؟ کارت بازی بایدن تا چه میزان اعتبار دارد تا بازی را به نفع خود و اسرائیل  تمام کند؟ آیا بایدن می‌تواند با بازی آخرین کارت، انتخابات را به نفع خود تمام کند؟ در این مقاله به بررسی سؤالات  فوق می‌پردازیم.

– کارت برنده یا کارت بازنده بایدن

عربستان سعودی و اسرائیل دو متحد مهم آمریکا در خاورمیانه هستند و دولت بایدن امروز عمیقاً با هر دو درگیر است و تلاش می‌کند یک معاهده دفاعی متقابل با عربستان سعودی منعقد کند و به اسرائیل در درگیری‌هایش با حماس و ایران کمک کند. اما تیم بایدن با این دو شریک دیرینه به وضعیت بی‌سابقه‌ای برخورد کرده است که فرصتی بزرگ و خطری بزرگ برای آمریکا ایجاد می‌کند. این از تضاد در سیاست داخلی آنها ناشی می‌شود.نتیجه اتحاد نتانیاهو با راست افراطی این است که اسرائیل نمی‌تواند از تغییر تکتونیکی در عربستان سعودی – با پیشنهاد خود برای عادی سازی روابط با دولت یهود و باز کردن راهی برای اسرائیل با بقیه جهان اسلام – استفاده کند. انجام این کار مستلزم آن است که اسرائیل مسیری را با فلسطینی‌ها دنبال کند تا دو کشور برای دو مردم بومی ایجاد کند.

علاوه بر این، بدون ارائه افقی برای راه حل دو کشوری با فلسطینی‌های غیرحماس، اسرائیل نمی‌تواند با ائتلاف کشورهای عربی میانه‌رو، یک اتحاد امنیتی دائمی ایجاد کند. بایدن بیش از هر رئیس‌جمهور آمریکا برای نجات مردم اسرائیل از حماس و ایران تلاش کرده است، اما نتانیاهو که بیشتر به نجات خود علاقه‌مند است. از نظر سیاسی نتانیاهو برای بایدن هزینه سازنده، و توانایی استفاده کامل از تغییرات عربستان را کاهش داده است، و ممکن است به قیمت عدم انتخاب مجدد بایدن تمام شود.(1)

 عربستان سعودی به دنبال تضمین‌های امنیتی از آمریکا، کمک به توسعه برنامه هسته‌ای غیرنظامی و محدودیت‌های کمتر در فروش تسلیحات آمریکا به‌عنوان قیمت عادی‌سازی روابط با اسرائیل است. در صورت امضای این توافق، بایدن می‌تواند یک اصلاح سیاسی بزرگ در خاورمیانه ایجاد کند.درخواست بلندپروازانه ریاض، به بایدن فرصت میانجیگری برای توافقی دراماتیک می‌دهد که رابطه اسرائیل با قدرتمندترین کشور عربی را تغییر دهد. همچنین می‌تواند به تعهد او مبنی بر ایجاد توافق‌نامه ابراهیم در دوران ترامپ که میانجی‌گری معاملات دیپلماتیک مشابهی بین اسرائیل و سایر کشورهای عربی، از جمله امارات متحده عربی، بحرین و مراکش بود، عمل کند.(2)

در توافق عادی‌سازی بین واشنگتن و ریاض چند مؤلفه وجود دارد: مؤلفه اول بسته‌ای از توافقات بین آمریکا و عربستان سعودی است و دیگری. مؤلفه عادی‌سازی روابط عربستان سعودی و اسرائیل است و بسته دیگر، تعیین مسیر راه‌حل دو دولتی برای مردم فلسطین است. همه این اجزا به یکدیگر متصل هستند. آمریکا می‌داند حتی اگر توافقی در مورد بخش دوجانبه توافق حاصل شود، بدون جنبه‌های دیگر مانند راه‌حل دو کشوری پیش نمی‌رود.(3)

لذا دکترین بایدن – که تحلیل‌گران آن را همگرایی تفکر راهبُردی و برنامه‌ریزی، می‌نامند – سه مسیر دارد. در یک مسیر، موضع محکم و قاطعانه در قبال ایران، از جمله انتقام‌جویی شدید نظامی علیه نیابت‌ها و عوامل ایران در منطقه است. در مسیر دوم، یک ابتکار دیپلماتیک بی‌سابقه آمریکا برای ترویج یک کشور فلسطینی خواهد بود که تنها زمانی به وجود می‌آید که فلسطینی‌ها مجموعه‌ای از نهادها و قابلیت‌های امنیتی تعریف شده و معتبر را ایجاد کنند تا اطمینان حاصل شود که این کشور قابل‌دوام است و این که هرگز نمی‌تواند اسرائیل را تهدید کند. در مسیر سوم، ائتلاف امنیتی گسترده آمریکا با عربستان سعودی خواهد بود که شامل عادی‌سازی روابط عربستان با اسرائیل نیز می‌شود – اگر دولت اسرائیل آماده پذیرش روند دیپلماتیک منتهی به یک کشور غیرنظامی فلسطین به رهبری تشکیلات خودگردان فلسطینی متحول شود. دکترین بایدن می‌تواند به بزرگ‌ترین تغییر راهبُردی در منطقه از زمان پیمان اردوگاه دیوید در سال 1979 تبدیل شود. بااین‌حال، برای موفقیت این سه مسیر کاملاً باید به هم گره بخورند. (4) 

آمریکا معتقد است به رسمیت شناختن احتمالی یک کشور فلسطینی  در رویکرد یکپارچگی منطقه ای به نفع اسرائیل است زیرا امنیت گسترده‌تری را برای یهودیان فراهم می‌کند. دولت ایران را در منطقه منزوی ، و  زمینه را برای شرکای اسرائیل  در کمک به بازسازی غزه فراهم  می‌کند. (5)

در حال حاضر، تسریع در مسیر عادی‌سازی روابط ریاض و تل‌آویو به یک نیاز سیاسی برای دولت بایدن تبدیل شده است. عادی‌سازی روابط یک هدف راهبُردی برای آمریکا است که فراتر از دولت‌های متوالی است. تضمین‌های واقعی آمریکا برای امنیت و ثبات آن، چیزی است که واشنگتن در تاکتیک خود برای رفع آخرین ظواهر تردید عربستان سعودی در مورد عادی‌سازی مورد توجه قرار داده است. به همین دلیل، طرح موضوع عادی‌سازی روابط اسرائیل و عربستان، با درخواست آمریکا برای تشدید یکپارچگی دفاعی بین کشورهای خلیج‌فارس در برابر تهدید ایران همراه شده است. آن چه نگرانی عربستان سعودی را تشدید می‌کند این است که ظهور این خطرات به‌موازات کاهش آشکار تعهد آمریکا به امنیت کشورهای منطقه رخ‌داده است. روندی که ریاض می‌خواهد با استفاده از کارت عادی‌سازی جلوی آن را بگیرد. زیرا امنیت به دلیل ظهور خطرات و تهدیدات جدید در رأس نگرانی‌های رهبری عربستان قرار دارد.(6)

 به گفته توماس فریدمن تحلیلگر سیاسی و از نزدیکان بایدن،آمریکا برای تضمین توافق اسرائیل و عربستان سعودی تلاش دارد اعطای ضمانت های امنیتی مشابه ناتو به عربستان سعودی و کمک به پادشاهی خلیج فارس برای شروع یک برنامه هسته ای غیرنظامی بدهد.گرچه این چارچوب مستقیماً شامل فلسطینی‌ها نمی‌شود، اما شامل امتیازاتی برای آن ها می‌شود، مانند توقف شهرک‌سازی اسرائیل و تعهد اسرائیل برای الحاق کرانه باختری اشغالی.در سال 2023، محمد بن سلمان، گفت که این کشور اسرائیل را به عنوان یک «هم پیمان بالقوه» می‌داند، اما او تأکید کرد که اسرائیل باید مشکلات خود را با فلسطینی‌ها حل کند، فلسطینی‌هایی که تاکنون عمدتاً در کارزار عادی سازی غایب بوده‌اند.(7)به نظر می‌رسد دولت بایدن تلاش می‌کند، آخرین کارت‌های خود را برای دستیابی به موفقیت در پرونده عادی‌سازی بین عربستان و اسرائیل، را قبل از انتخابات بازی کند.

-خروج بدون راهبُردی نتانیاهو از رفح

عملیات اسرائیل در رفح پس از آن صورت گرفت که حماس از موافقت خود با پیشنهاد مصر و قطر برای دستیابی به آتش‌بس خبر داد، اما اسرائیل گفت که شرایط مندرج در توافق‌نامه پیشنهادی خواسته‌های آن را برآورده نمی‌کند.به گفته مقامات حماس، این پیشنهاد شامل سه مرحله است که هر مرحله شامل 42 روز است.مرحله اول شامل: آتش‌بس موقت در مناطق پرجمعیت، توقف هواپیماهای شناسایی برای مدت معین و عقب‌نشینی از محور نتزاریم و محور دوربرگردان کویت است.مرحله دوم شامل اعلام آرامش دائمی در داخل نوار غزه و خروج کامل اسرائیل از نوار غزه است.مرحله سوم شامل بازگشت کامل آوارگان به مناطق مختلف خود بدون محدودیت و شرایط است و این شامل آزادی رفت و آمد برای ساکنان نوار غزه در هر نقطه از آن است. این مصادف است با ارائه کمک، غذا و ایجاد مسکن موقت برای ساکنانی که خانه‌های خود را ازدست‌داده‌اند.،و بازسازی کامل نوار غزه در مرحله سوم.(8)تحلیل‌گران معتقدند تصمیم اسرائیل با یورش به شهر رفح در جنوب غزه “تنها انزوای جهانی اسرائیل را تشدید خواهد کرد و اختلافات در دولت بایدن را افزایش خواهد داد.(9)

دولت بایدن علناً به نتانیاهو گفته بود که نباید بدون طرحی معتبر برای بیرون‌راندن بیش از یک میلیون غیرنظامی در حمله به رفح شرکت کند. بایدن به طور خصوصی و صریح به اسرائیل نه حمله گسترده به رفح را گفته است. مقامات آمریکایی متقاعد شده‌اند اسرائیل اگر بخش‌های وسیعی از خان‌یونس و شهر غزه، تمام رفح را هم در بکوبد، مرتکب اشتباهی  می‌شود که آمریکا در عراق شد و در نهایت با یک شورش دائمی در کنار یک بحران انسانی دائمی برخورد کرد. اما یک تفاوت اساسی وجود دارد آمریکا ابرقدرتی است که می‌تواند در عراق شکست بخورد و به عقب بازگردد.امابرای اسرائیل، شورش دائمی به‌ویژه بدون هیچ دوستی فلج‌کننده خواهد بود. از طرفی دیگر اگر اسرائیل عملیات نظامی بزرگی را در رفح انجام دهد، افکار عمومی جهانی علیه اسرائیل بیشتر تحریک می‌شود و دفاع از اسرائیل برای تیم بایدن دشوارتر خواهد شد. (10)

جو بایدن، برای ادامه حمله نظامی اسرائیل به شهر رفح در جنوب نوار غزه را با تصمیم برای تعلیق ارسال محموله تسلیحاتی به اسرائیل که شامل بمب‌های سنگین و سنگر شکن است، به چالش کشید. آمریکا همیشه بزرگ‌ترین تأمین‌کننده تسلیحات اسرائیل و نزدیک‌ترین متحد آن در خاورمیانه بوده است، پس از آن آلمان که حمایت قوی از اسرائیل تا حدی نشان‌دهنده تمایل آن برای جبران هولوکاست نازی‌ها است. ایتالیا، کانادا و هلند در سال جاری ارسال تسلیحات به اسرائیل را به دلیل نگرانی در مورد استفاده از آن ها در مواردی که قوانین بشردوستانه بین‌المللی را نقض می‌کند، متوقف کردند. برخی از احزاب گروه مخالف چپ انگلیس نیز از دولت خواستند تا مجوزهای صادراتی را باتوجه‌به افزایش شدید تلفات در نوار غزه لغو کند و توصیه‌های حقوقی را منتشر کند که ارزیابی ادامه صادرات تسلیحات بر اساس آن است.(11)مصر نیز پس از تسلط اسرائیل بر گذرگاه رفح، «تهدید به توقف میانجی گری» در مذاکرات جاری درباره آتش‌بس در غزه و آزادی گروگان‌های حماس کرد.کلید مهار اسرائیل بر سمت فلسطینی گذرگاه رفح تا حد زیادی نفوذ عمده مصر بر حماس را خنثی می‌کند.  اگرچه آمریکا عملیات اسرائیل در رفح را از نظر اندازه، دامنه و مدت محدود اعلام کرد و هدف آن قطع توانایی حماس برای قاچاق اسلحه و پول به غزه بیان کرد. اما یک شکاف تاکتیکی وجود دارد اسرائیل نمی‌تواند گذرگاه رفح را به‌عنوان یک منطقه منزوی بدون تصرف بخش شرقی کریدور فیلادلفیا کنترل کند، مگر اینکه جایگزین توافق‌شده‌ای برای آن‌ها پیدا شود. توافقنامه گذرگاهی در سال 2005 به اسرائیل این اختیار را داده که به افراد و کالاها اجازه ورود یا ممنوعیت بدهد. اما اسرائیل به‌شدت با هر پیشنهادی که به تشکیلات خودگردان فلسطین در غزه جای پایی می‌بخشد، مخالف است. (12)

سياستمداران و نمايندگان مجلس مصر، كنترل ارتش اشغالگر بر گذرگاه فلسطيني رفح را نقض آشكار قوانين بين‌المللي بشردوستانه و چالش آشكار اراده جامعه بين‌المللي است، را تقبیح كردند. 

شهر رفح آخرین پناهگاه بیش از یک میلیون و 400 هزار فلسطینی است، نمایندگان نسبت به تهاجم زمینی یا عملیات نظامی همه جانبه به این شهر کوچک که مساحت آن 55 کیلومتر مربع تخمین زده شده است هشدار داند هرگونه تحرک نظامی موجب یک فاجعه انسانی خواهد شد که جهان نمی‌تواند عواقب آن را تحمل کند، و پیامدهای این عملیات بر امنیت و ثبات نه فقط خاورمیانه، بلکه کل جهان را در برخواهد گرفت.(13)

مصر نشست نظامی با اسرائیل را به دلیل تشدید بحران دیپلماتیک لغو کرد.این اقدام در پی تشدید تنش ها در شرق رفح و کنترل ارتش اسرائیل بر سمت فلسطینی گذرگاه رفح انجام می شود.این اختلاف ناشی از نگرانی مصر در مورد عملیات نظامی اسرائیل در امتداد مرز مصر و غزه است که قاهره آن را تهدیدی برای معاهده صلح طولانی مدت بین دو کشور می داند.همچنین مصر با توجه به افزایش دامنه عملیات اسرائیل در غزه و تأثیر آن بر غیرنظامیان، قصد دارد به طور رسمی برای حمایت از شکایت آفریقای جنوبی علیه اسرائیل در دادگاه بین المللی دادگستری مداخله کند.این گام نشان دهنده افزایش تنش بین مصر و اسرائیل است، زیرا عملیات اسرائیل در شهر مرزی رفح آزمایشی برای توافقات بلندمدت و همکاری امنیتی بین دو طرف است.(14)

همچنین تحولات نظامی سریع اسرائیل با محکومیت‌های بین‌المللی روبرو شد. دبیرکل سازمان ملل متحد هشدار داد که هرگونه حمله نظامی به رفح فلسطین در جنوب نوار غزه، پیامدهای فاجعه باری خواهد داشت و یک اشتباه راهبردی خواهد بود و از همه کسانی که بر اسرائیل نفوذ دارند می‌خواهد برای منصرف‌کردن اسرائیل از آن تلاش کنند. آژانس امداد و کار سازمان ملل متحد، صندوق کودکان سازمان ملل متحد (یونیسف) نیز به نوبه خود هشدار داد که عملیات پرهیزانه صهیونیستی در رفح ارسال کمک به ساکنان غزه را بسیار پیچیده خواهد کرد
در اولین واکنش آمریکا به تحولات اخیر، آمریکا مجدداً با انجام عملیات گسترده نظامی در رفح فلسطین مخالفت کرد. مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، با بیان این که حمله اسرائیل به رفح علی‌رغم هشدارهای صریح کشورهای عضو اتحادیه اروپا و آمریکا علیه آن، آغاز شده است.
روسیه هشدار داد که عملیات اسرائیل در رفح فلسطین منجر به یک فاجعه انسانی در منطقه خواهد شد. چین از اسرائیل خواست تا حمله به رفح فلسطینی را متوقف کند.(15)ترکیه نیز حملات اسرائیل به رفح را محکوم کرد و تأکید کرد که این حملات نشان می‌دهد که اسرائیل با حسن‌نیت عمل نمی‌کند و باید فوراً از گذرگاه رفح عقب‌نشینی کند.(16) نتانیاهو  علیرغم محکومیت‌های جهانی در حمله رفح، ورود نیروهایش به رفح راگامی مهم دانست و گفت ما دو هدف را دنبال می‌کنیم: بازگشت ربایندگان و نابودی حماس.(17)یکی از رهبران ارشد حماس گفت: حمله زمینی ارتش اسرائیل به شهر مرزی رفح در نوار غزه به معنای “منفجرکردن مذاکرات مبادله‌ای” است. (18)

• سخن پایانی

اگرچه توافق دیپلماتیک امنیتی آمریکا، عربستان سعودی، اسرائیل و فلسطین به مرحله نهایی‌شدن با شرایط ولیعهد سعودی نزدیک است. اما اگر اسرائیل  علاوه بر اشغال دائم غزه و کرانه باختری، رفح را هم ترک نکند، هیچ راهی وجود ندارد که کشورهای عربی به طور دائم از اسرائیل در برابر ایران محافظت کنند. مقامات آمریکایی و عربستانی همچنین می‌دانند که بدون اسرائیل در توافق، اجزای امنیتی آمریکا و عربستان احتمالاً هرگز از کنگره عبور نمی‌کنند. بایدن منافع بلندمدت اسرائیل  برنده‌شدن آخرین کارت خود در انتخابات را در ریاض می‌بیند نه دررفح. 

Refrences

1.https://www.alhurra.com/saudi-arabia/2024/02/08/%D8%A8%D8%B4%D8%B1%D9%88%D8%B7-%D9%88%D8%A7%D8%B4%D9%86%D8%B7%D9%86-%D8%AA%D9%82%D8%B1-%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%AF-%D8%A7%D9%87%D8%AA%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%B9%D9%88%D8%AF%D9%8A%D8%A9-%D8%A8%D8%AA%D8%B7%D8%A8%D9%8A%D8%B9-%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%82%D8%A7%D8%AA-%D9%85%D8%B9-%D8%A5%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D9%84

2.https://www.nytimes.com/2023/03/09/us/politics/saudi-arabia-israel-united-states.html

3.https://arabic-cnn-com.cdn.ampproject.org/v/s/arabic.cnn.com/amphtml/middle-east/article/2024/05/02/us-official-reveals-components-israel-saudi-normalization-deal?amp_gsa=1&amp_js_v=a9&usqp=mq331AQIUAKwASCAAgM%3D#amp_tf=%D8%A7%D8%B2%20%251%24s&aoh=17148171959068&referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com&ampshare=https%3A%2F%2Farabic.cnn.com%2Fmiddle-east%2Farticle%2F2024%2F05%2F02%2Fus-official-reveals-components-israel-saudi-normalization-deal 

4.https://www.nytimes.com/2024/01/31/opinion/biden-iran-israel.html

5.https://www-skynewsarabia-com.cdn.ampproject.org/v/s/www.skynewsarabia.com/amp/middle-east/1710861-%D9%88%D8%A7%D8%B4%D9%86%D8%B7%D9%86-%D9%86%D9%82%D8%AA%D8%B1%D8%A8-%D8%AC%D8%AF%D8%A7-%D8%A7%D8%AA%D9%81%D8%A7%D9%82-%D8%AA%D8%B7%D8%A8%D9%8A%D8%B9-%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%B9%D9%88%D8%AF%D9%8A%D8%A9-%D9%88%D8%A7%D9%95%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D9%8A%D9%94%D9%8A%D9%84?amp_gsa=1&amp_js_v=a9&usqp=mq331AQIUAKwASCAAgM%3D#amp_tf=%D8%A7%D8%B2%20%251%24s&aoh=17148171959068&referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com&ampshare=https%3A%2F%2Fwww.skynewsarabia.com%2Fmiddle-east%2F1710861-%25D9%2588%25D8%25A7%25D8%25B4%25D9%2586%25D8%25B7%25D9%2586-%25D9%2586%25D9%2582%25D8%25AA%25D8%25B1%25D8%25A8-%25D8%25AC%25D8%25AF%25D8%25A7-%25D8%25A7%25D8%25AA%25D9%2581%25D8%25A7%25D9%2582-%25D8%25AA%25D8%25B7%25D8%25A8%25D9%258A%25D8%25B9-%25D8%25A7%25D9%2584%25D8%25B3%25D8%25B9%25D9%2588%25D8%25AF%25D9%258A%25D8%25A9-%25D9%2588%25D8%25A7%25D9%2595%25D8%25B3%25D8%25B1%25D8%25A7%25D9%258A%25D9%2594%25D9%258A%25D9%2584

6.https://alarab-co- uk.cdn.ampproject.org/v/s/alarab.co.uk/%D8%A5%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A9-%D8%A8%D8%A7%D9%8A%D8%AF%D9%86-%D8%AA%D9%84%D8%B9%D8%A8-%D8%A2%D8%AE%D8%B1-%D8%A3%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%82%D9%87%D8%A7-%D9%84%D8%AA%D8%AD%D9%82%D9%8A%D9%82-%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%82-%D9%81%D9%8A-%D9%85%D9%84%D9%81-%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%B7%D8%A8%D9%8A%D8%B9-%D9%82%D8%A8%D9%84-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%AA?amp=&amp_gsa=1&amp_js_v=a9&usqp=mq331AQIUAKwASCAAgM%3D#amp_tf=%D8%A7%D8%B2%20%251%24s&aoh=17148171959068&referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com&ampshare=https%3A%2F%2Falarab-co-uk.cdn.ampproject.org%2Fc%2Fs%2Falarab.co.uk%2F%25D8%25A5%25D8%25AF%25D8%25A7%25D8%25B1%25D8%25A9-%25D8%25A8%25D8%25A7%25D9%258A%25D8%25AF%25D9%2586-%25D8%25AA%25D9%2584%25D8%25B9%25D8%25A8-%25D8%25A2%25D8%25AE%25D8%25B1-%25D8%25A3%25D9%2588%25D8%25B1%25D8%25A7%25D9%2582%25D9%2587%25D8%25A7-%25D9%2584%25D8%25AA%25D8%25AD%25D9%2582%25D9%258A%25D9%2582-%25D8%25A7%25D8%25AE%25D8%25AA%25D8%25B1%25D8%25A7%25D9%2582-%25D9%2581%25D9%258A-%25D9%2585%25D9%2584%25D9%2581-%25D8%25A7%25D9%2584%25D8%25AA%25D8%25B7%25D8%25A8%25D9%258A%25D8%25B9-%25D9%2582%25D8%25A8%25D9%2584-%25D8%25A7%25D9%2584%25D8%25A7%25D9%2586%25D8%25AA%25D8%25AE%25D8%25A7%25D8%25A8%25D8%25A7%25D8%25AA%3Famp

7.https://www.aljazeera.com/news/2023/8/2/us-wants-an-israeli-saudi-normalisation-deal-why-now

8.https://www.bbc.com/arabic/articles/cpdgpvlxzr4o

9.https://arabic.euronews.com/2024/05/03/normalization-us-saudi-deal-conditioned-on-palestinian-statehood-idf-withdrawal-gaza

10.https://www.nytimes.com/2024/04/26/opinion/israel-war-rafah-riyadh.html

11.https://www.france24.com/ar/%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%B1%D9%82-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%88%D8%B3%D8%B7/20240510-%D8%A5%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D9%84-%D8%AD%D9%85%D8%A7%D8%B3-%D8%AD%D8%B1%D8%A8-%D8%AA%D8%B5%D8%AF%D9%8A%D8%B1-%D8%AA%D8%B2%D9%88%D9%8A%D8%AF-%D8%A3%D8%B3%D9%84%D8%AD%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%84%D8%A7%D9%8A%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D8%A9-%D8%A3%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A7-%D8%A5%D9%8A%D8%B7%D8%A7%D9%84%D9%8A%D8%A7-%D8%A8%D8%B1%D9%8A%D8%B7%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A7

12.https://www.alhurra.com/israel-hamas-war/2024/05/09/%D9%85%D8%B5%D8%B1-%D8%BA%D8%A7%D8%B6%D8%A8%D8%A9-%D8%AA%D8%B9%D9%86%D9%8A-%D8%B3%D9%8A%D8%B7%D8%B1%D8%A9-%D8%A5%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D9%84-%D9%85%D8%B9%D8%A8%D8%B1-%D8%B1%D9%81%D8%AD%D8%9F

13.https://www.youm7.com/story/2024/5/7/%D9%83%D8%A7%D8%B1%D8%AB%D8%A9-%D8%A5%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9-%D8%B6%D8%AF-%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%B9%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%D9%8A%D9%86%D9%8A-%D9%87%D8%AC%D9%88%D9%85-%D8%A5%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D9%84-%D8%B9%D9%84%D9%89-%D8%B1%D9%81%D8%AD-%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%D9%8A%D9%86%D9%8A%D8%A9/6567858

14.

https://alarab.co.uk/%D9%85%D8%B5%D8%B1-%D8%AA%D9%84%D8%BA%D9%8A-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%D8%A7-%D8%B9%D8%B3%D9%83%D8%B1%D9%8A%D8%A7-%D9%85%D8%B9-%D8%A5%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D9%84-%D9%85%D8%B9-%D8%AA%D9%81%D8%A7%D9%82%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B2%D9%85%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%A8%D9%84%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%B3%D9%8A%D8%A9

15.https://www.maspero.eg/reports-arab-and-world/2024/05/09/776906/%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%8A%D8%A7%D8%AD-%D8%B1%D9%81%D8%AD-%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%D9%8A%D9%86%D9%8A%D8%A9–%D8%AA%D8%B5%D8%B9%D9%8A%D8%AF-%D8%AE%D8%B7%D9%8A%D8%B1-%D9%8A%D9%87%D8%AF%D8%AF-%D8%A8%D9%83%D8%A7%D8%B1%D8%AB%D8%A9-%D8%A5%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9

16.https://www.aljazeera.net/news/2024/5/7/%D8%A5%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%A9-%D8%B5%D9%8A%D9%86%D9%8A%D8%A9-%D9%81%D8%B1%D9%86%D8%B3%D9%8A%D8%A9-%D9%84%D9%84%D9%87%D8%AC%D9%88%D9%85-%D8%B9%D9%84%D9%89-%D8%B1%D9%81%D8%AD-%D9%88%D9%85%D8%B5%D8%B1

 17.https://www.okaz.com.sa/news/politics/2161126

18.https://www.france24.com/ar/%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%B1%D9%82-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%88%D8%B3%D8%B7/20240211-%D8%AA%D8%AD%D8%B0%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D9%85%D9%86-%D9%83%D8%A7%D8%B1%D8%AB%D8%A9-%D8%A5%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9-%D9%81%D9%8A-%D8%B1%D9%81%D8%AD-%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8-%D8%BA%D8%B2%D8%A9-%D9%88%D9%86%D8%AA%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A7%D9%87%D9%88-%D9%8A%D8%AA%D8%B9%D9%87%D8%AF-%D8%A8%D8%B6%D9%85%D8%A7%D9%86-%D9%85%D9%85%D8%B1-%D8%A2%D9%85%D9%86-%D9%84%D9%84%D9%85%D8%AF%D9%86%D9%8A%D9%8A%D9%8