مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
در هفته گذشته اخبار و گزارش های بسیاری در مورد دخالت احتمالی زمینی سعودی و ترکیه در سوریه منتشر شده و موضع گیری ها و واکنش هایی بسیاری را نیز برانگیخته است. گفتگوی زیر به امکان سنجی و پیامدهای دخالت احتمالی زمینی سعودی و ترکیه در سوریه توجه کرده است.
واژگان کلیدی: دخالت زمینی عربستان در سوریه، آثار دخالت زمینی در سوریه، عربستان و متحدان، سوریه
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اگر نگاهی به توجه عربستان و برخی کشورهای متحد آن به دخالت و حضور در سوریه داشته باشیم ، اصولا علل توجه کشورهایی مانند عربستان به حضور نظامی حتی به شکل زمینی در سوریه چیست؟
آنچه که نه تنها سوریه و کل منطقه خاورمیانه را برای عربستان مهم می کند، بحث توازن قواست. از دیرباز خاورمیانه دو ستون داشته است. یک ستون کشور قدرتمندی مانند جمهوری اسلامی ایران و قبل از آن هم در قالب های مختلف، ایران ستون قدرت خاورمیانه ، هم از بعد استراتژیکی و ژئوپلیتیکی و هم از بعد جمعیتی بوده است و عربستان سعودی هم از دهه پنجاه به بعد با کشف نفت و سرازیر شدن ثروت های منابع نفتی به یکی از محورهای خاورمیانه تبدیل شده است و توانسته است کشورهایی مانند عراق، سوریه و مصر را تحت تاثیر خود قرار دهد و به نوعی رهبری بخشی از جهان عرب را داشته باشد. به همین دلیل عربستان هر کجا احساس کند که توازن قوا بر علیه کشور به هم می ریزد و باعث قدرت گیری بیشتر ایران یا کشور دیگری که مخالف سیاست های عبستان سعودی است، غالبا به اقدام متقابل دست می زند. این موضوع و شدت و حدت آن و تدافعی و تهاجمی بودن رویکرد آن بستگی به سیاست هایی حاکمان آن کشور در آن مقطع تاریخی دارد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: چه دلایل دیگری باعث می شود که عربستان و کشورهای دیگری مانند قطر، خود را مجاب به حمله احتمالی به سوریه در شرایط کنونی کنند؟
ما در چند ماه اخیر شاهد پیشروی هایی در مناطق مختلف جبهه هایی که در عرصه میدانی سوریه بوده ایم. به خصوص در جبهه شمال و در مناطق ریف حلب با پیشرفت ارتش و به کمک نیروهای هوایی روسیه داشته ایم و پیشرفت هایی را در منطقه لاذقیه، در منطقه جنوب سوریه در مرزهای اردن و منطقه درعا داشته ایم. همین طور در ریف دمشق با کشته شدن علوش، (جیش الاسلام که وابستگی زیادی به عربستان داشت و توانسته بود منطقه ریف دمشق و تحولات آن را بر عهده بگیرد و ضرباتی را هم به نظام وارد کند) با قدرت عربستان کم شد و با این پیشروی های ارتش سوریه عربستان و کشورهایی هم که در جبهه عربستان هستند به این نتیجه رسیده اند که اگر در این مسئله کوتاهی کنند، به احتمال زیاد باید معادلات قدرتی را که در آینده جمهوری اسلامی ایران و روسیه و محور مقاومت در منطقه خاورمیانه خواهد داشت را بپذیرند . یعنی اگر بخواهند این معادلات را تغییر دهند، باید سال ها منتظر باشند تا تحولاتی ایجاد شود تا این که بتوانند قدرت تازه ای را پیدا کنند. به همین دلیل به نظر می آید که نوعی دستپاچگی سیاسی هم در این مسئله دارند که نگذارند مسئله سوریه به سمت منافع محور مقاومت پیش رود و روسیه بتواند بر سوریه مستولی شود و به نظر می رسد که نوعی شتابزدگی دارند تا بتوانند جلوی این پیشروی ها را بگیرند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در شرایط کنونی چه سناریوهایی فراروی دخالت سیاسی- نظامی عربستان و متحدان عربستان و حتی ترکیه در سوریه وجود دارد؟
ما در عرصه بین الملل دو نوع نظام داریم، نظام هایی که خواستار حفظ وضع موجود هستند و نظام هایی که خواستار تغییر وضعیت موجود هستند. نظام هایی که خواهان تغییر نظام موجود هستند، نظام هایی انقلابی هستند . چنانچه جمهوری اسلامی به صراحت اعلام می کند که ما یک نظام انقلابی هستیم و خواهان تغییر نظام بین الملل هستیم. اما نظام موجود در عربستان سعودی به دنبال حفظ وضع موجود است. قاعدتا به دنبال حفظ وضع موجود در راستای آن ایدئولوژی سیاست های متناسب با ایدئولوژی خود اتخاذ کند. اما عربستان از زمانی که ملک عبدالله، پادشاه قبلی فوت شد، پادشاه جدید به خاطر قدرت دادن به فرزند کوچک خود، محمد بن سلمان سیاست تهاجمی را در منطقه پی می گیرد. یعنی به نظر می رسد که این سیاست با ایدئولوژی و سیاست خارجی کلان عربستان سعودی سازگار نیست و به نظر می آید که اگر عربستان سعودی بخواهد با همین سیاست ادامه دهد، احتمال زیادی وجود دارد که در سوریه اقدام نظامی انجام دهد. همان طور که دیدیم در یمن هم این کار را انجام داده است و به نظر من می رسد که اگر این روند ادامه پیدا کند، عربستان با مشکلات زیادی رو به رو خواهد بود. یعنی به خاطر تعارض بین ایدئولوژی و سیاست خارجی کلانی و با راهبردها و استراتژی هایی مد نظر با حضور شخصی مانند محمد بن سلمان در تصمیم گیری، حمله و دخالت زمینی در سوریه دور از ذهن نیست.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اگر بخواهیم به سناریوهای این حمله نظامی توجه کنیم، برخی معتقدند که این دخالت می تواند خیلی محدود باشد و به شکل حضور چند هزار نیرو اتفاق بیفتد، برخی معتقدند که ممکن است به شکل یک ارتش صد و پنجاه هزار نفری باشد، به نگاه شما چه سناریوهایی در این زمینه می تواند وجود داشته باشد و در واقع در چه سطحی این حضور می تواند شکل بگیرد؟
من هنوز به یک تحلیل قطعی نرسیده ام که عربستان دخالت می کند با نمی کند. اما اگر دخالت نکند، یک شانتاژ خبری و یک شانتاژ سیاسی بوده است، اما اگر عربستان وارد این دخالت نظامی شود، به نظر من با ورود عربستان به عرصه سوریه باعث تغییر اوضاع و احوال می شویم. قطعا اگر با یک نیروی محدود بخواهد چنین امری انجام شود، جز تلفات دادن، به اهداف مورد نظر خود نمی رسد. در این میان اگر بخواهد در سوریه دخالت کند، به دنبال هم پیمانی و ایجاد ائتلاف با هم پیمانان منطقه ای خود می رود و سعی می کند با یک حضور قوی و گسترده در منطقه حضور یابد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: این ائتلاف می تواند شامل چه کشورهایی باشد؟
به نظر می رسد که ترکیه با اخراج روس تبارها از ترکیه، با تند شدن خطابه های سیاسی خود یکی از این اضلاع را تشکیل می دهد. پادشاه اردن نشان داده است که حمایت شعاری است و حضور اردن را بعید می دانم. زیرا اردن می داند که در همسایگی سوریه قرار دارد و در ضعیف ترین امکان در صورتی که سوریه قدرتمند شود، می تواند به راحتی اردن را تحت فشار قرار دهد. به نظر من عربستان و ترکیه و برخی جناح های سیاسی در این مسئله دخالت می کنند و کشورهایی مانند امارات متحده عربی و تا حدودی بحرین، در این ائتلاف حضور می یابند. البته احتمال حضور مصر هم ضعیف است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آثار و پیامدهای نظامی حمله به صورت زمینی و حتی هوایی از سوی عربستان چه خواهد بود؟
آثار این موضوع قطعا این است که روسیه برای خود خطوط قرمزی را تعیین کرده است تا از مواجهه با هرگونه نیروی خارجی به سوریه جلوگیری کند. اما از طرف دیگر باید دید که حمایت آمریکا تا چه حدی است. به نظر نمی آید که با وجود آقای اوباما (که سیاست او به گونه ای نیست که بخواهد در جنگ ها ورود مستقیم پیدا کند، و بیشتر به حمایت های سیاسی بسنده می کند) اگر عربستان این اشتباه استراتژیک را کند و وارد جنگ شود، جنگ سردی بین عربستان و روسیه و ایران و حتی آمریکا ، وارد جنگ گرم می شود. البته این موضوع با ورود به مرزهای عربستان و جمهوری اسلامی ایران نخواهد بود و در منطقه عراق و شمال سوریه و حتی کل سوریه ما شاهد درگیری خواهیم بود و وضعیت خاورمیانه از وضعیت فعلی هم بحرانی تر شود.
